Stressa "Fjordsol"-styrmann og hissig grisebonde på Jelsa-kaien.

Griser skal om bord i fjordabåten. Grisebonden på landgangen med følgebrev-boka i baklomma. Matrosane og styrmannen er klare til aksjon på fjordabåten "Sand". Bildet er frå kaien på Hjelmeland på 1950-talet. Foto: Finn Johannesen.

Dette er ein unntaksblogg. Audun Skryten, utflytta jelsabu, fortel her med eigne ord om då han og faren skulle senda slaktegriser med "Fjordsol" til slaktar Marvik på Sand. 

I oppveksten min på Jelsa på 1950-60-talet var rutebåten, eller dampen som han heitte i dei fleste sin munn, mellom Stavanger og Sauda eit viktig og fast haldepunkt både i kvardag og helg. Og i minnet mitt er det alltid «Fjordsol» det er snakk om.

Audun Skryten fortel om då han og faren
skulle senda griser med "Fjordsol".

Båten la til kai to gonger om dagen, til byen om morgonen og frå byen i kveldinga. Den frakta folk, og den frakta varer av alle slag, frå margarin til kraftfor til dyra på gardane. Og ikkje minst var me avhengige av båten når dyr skulle sendast til slakt.

På det vesle bureisingsbruket der eg voks opp, var me nøydde til å utnytta kvar ein kvadratmeter både ute og i driftsbygninga skulle me få endane til å møtast. Far min var svært nevedyktig og snekra saman båsar og bingar i alle krokar i fjøset. Det resulterte blant anna i at me kunne fora fram om lag 20 griser til slakt om gongen.

Nokre griser slakta far heime og selde til folk som hadde bestilt, men dei fleste måtte sendast til slaktar Marvik på Sand. Og då var «Fjordsol» god å ha.

Ganske stressande å bakka ein traktor-tilhengar full av slaktegriser ut over den smale Jelsa-kaien som er full  av ferdafolk.
Ikkje rart at kjenslene hjå dei involverte kom i sving før grisene var trygt om bord. 

Når grisene var slakteferdige, rundt 65-75 kg, var det å ringja Stavangerske i byen og bestilla plass til 15-20 griser. Båten til Sand la til kai på Jelsa om lag klokka fem på ettermiddagen, og då måtte me vera på plass.

Då traktor kom til gards på slutten av 1950-talet, vart transporten til kaien nokså grei. Me jaga grisene frå fjøset og inn på traktortilhengaren, og så bar det til Jelsa-kaien. Det var eit heilt kunststykke å rygga traktor med hengar ut på den smale, lange kaien på Jelsa.

«Fjordsol» var som regel nokså presis på tida, det verka som om mannskapet om bord sette æra si i å halda tida. Vel fortøya ved kaien skulle folk av båten og på båten, varer skulle lossast, og så var det grisene sin tur. Me rygga traktoren med hengar tett inn til landgangen som vart brukt når dyr skulle om bord.

Mannskapet gjorde i stand eit rom på dekket der grisene skulle vera, avgjerda med trelemmar. Og så begynte moroa. Me fekk ein og ein gris frå hengaren ned på kaien, drog og skuva han bort til landgangen, og der stod som regel eit par av mannskapet og greip tak i kvart sitt øyre og drog mens me stod bak og skuva. Grisene hylte og skreik som griser skal gjera, men ned landgangen måtte dei. Dei pissa og skeit slik at både landgang og dekk vart heller vått, sleipt og frykteleg skittent.

Ikkje mindre skitne og tilreidde var mannskapet som deltok i innlastinga. Hender og klede lukta nok griseskit resten av turen inn til Sand der grisene fekk sin siste opphaldsplass. Nokre av mannskapet grylte og kjefta over det fæle arbeidet dei vart sette til, mens andre hoia og lo og slo av den eine vitsen etter den andre.

Styrmann Arnt Søllesvik, til venstre, og på kaptein Nikolai Døskeland på
"Fjordsol".  Bildet tilhøyrer Solveig Søllesvik. 

Alt dette tok lang tid, og det var i alle fall ein som verken lo eller vitsa mens dette pågjekk. Og det var styrmannen. Eg hugsar særleg styrmann Arnt Søllesvik som var nokså fersk og ung den gongen. Han ville ha fortgang i arbeidet, og ropte opp til far min som stod på kaien at han fekk sjå til å få lastinga unnagjort. Og det måtte kunna gå an å få grisene til å lensa seg før dei skulle om bord, det var trass i alt eit passasjerbåt.

Far min var kokt i hovudet av alt grisehyl og arbeid og hytta med neven mot styrmannen og meinte at den der spirrevippen med høg huve, dress, slips og blanke knappar i trøya burde finna seg eit anna arbeid. Det eine ordet tok det andre. Sjølv stod eg som 13-14-åring på kaien og skjemdest fælt av far min som kunne få seg til å stå slik og skrika og kjefta. Men kven brydde seg om ein skamfull gut i framslengsalderen.

Endeleg kunne styrmannen gå til skipsklokka og ringja båten frå kai, dualeg forsinka. Etter kvart roa nok gemytta seg. I alle fall til neste gong griser skulle sendast til slakt.

Takk til Audun Skryten for ei levande skildring. Arnt Søllesvik var ein både kjekk og blid mann. Men han hadde ord på seg for å kunna hissa seg fort opp. Som kaptein på westamaranen "Fjorddrott" sa han ein gong opp matrosen om bord fordi han hadde gløymt å spyla dekket før avgang frå Sauda om morgonen. Oppseiinga blei trekt tilbake då matrosen seververte kaffi i styrehuset før ankomst Marvik ein time seinare. Dette har Arne Søllesvik fortalt meg. Han er son til den omtalte styrmann og kaptein i denne bloggen. Fort sint, fort blid igjen.