Digital-helvete på kjøkkenet

Sånne nymmotens komfyrar med raude tal
 er ingenting for mannfolk.

Før var eg redd for døden. Nå får eg panikk med tanken på at det er sjølsagt er ein viss sjanse for at eg kan bli enkemann. Skrekk og gru. Kånå var ute og eg skulle stella meg sjøl i føremiddag. Det var så vidt eg greidde å steika to egg.

Viss eg hadde mista kånå, måtte eg flytta på hotell. Grusomt tanke i desse tider med hotellstreik og all slags. Og så dyrt. Etter eit halvt år ville eg ikkje hatt råd til å leva lenger.

Eg flytta på hybel som 15-åring. I alle år har eg kokt og steikt egg utan å ha fått tankar om at eg var i ferd med å gå ut på dato. Heilt til i dag.

Sarpsborgkomfyren var navnet på det svære. kvite monstrumet på kjøkkenet heime på mitt barndoms Laugaland. Denne komfyren var utstyrt med magasin og varmeskuffe. Før mor gjekk og la seg om kvelden, skrudde ho magasinet på tre, full pinne. Magasinet var ei svær tjukk kokeplate som blei varma opp i løpet av natta og heldt på varmen utover dagen. Så når straumen gjekk utpå morgonen  var dei ikkje rådlause. Du ser at kraftverket stoppa rett som det var på Laugaland. Då kunne mor koka på magasinet. Kaffi til frokost og poteter til middag.

Då eg stifta familie og skulle kjøpa eigen komfyr, var ikkje komfyrar med magasin å oppdriva. Men kokegreiene var ikkje meir kompliserte å finna ut av enn at eg fekk maten på kok.

For ei tid sidan flytta me to gamle i blokk. Det sto ein komfyr i leiligheten då me overtok. Den var ikkje meir enn 15 år gammal. Eg ville lett ha beherska den. Den skulle sjølsagt ut. Kånå grein seg til ein ny. Slik nymotens med digitale raude tall på komfyrplata.

Etter at me flytta har eg konsentrert meg om mannating. Kånå har fått herja fritt på kjøkken heilt fram til i dag.

Eg sto tidlig opp og gjekk ut i dag. Då eg kom igjen, var kånå ute.

- Nå slår eg til og steike egg, tenkte eg. Det blei eit hekkan.

Omtrent ein halvtime gjekk før eg fekk margarinen på panna til å smelta. Det finst ikkje brytarar på moderne komfyrar. Du må leita deg fram med fingen på sjølve komfyrplata. Av og på-knapp var det fyrste. Eg brukte ikkje så veldig lenge før eg fant den. Men å få varme under steikepanna var ein prøvelse. Eg fekk liv i ei, men så begynte det å pipa og så gjekk den av. Slik heldt eg på.  Smørstykket låg like kaldt og usmelta på steikepanna.

Kvifor skal alt forandrast heile vegen? Gammaldagse skruknottar virka jo enkelt og greit. Eg forstår jo at det er greit å ha komfyren innbygd i kjøkkenbenken slik at det ikkje blir så mye graps på golvet. Men når brytarane blir innebygd i komfyrplata har utviklinga gått altfor langt.

Til slutt hadde eg svidd av to egg. Og berre så det er heilt klart. Eg sokk ikkje så djupt at eg fjuska og fann fram bruksanvisning.

Petter Dass - både ferja og prest i kamp med Styggen sjøl

Ei lita ferje - oppkalla etter ein stor mann. 

                                           Herre Gud, ditt dyre navn og ære
                                           over verden høyt i akt skal være,
                                           og alle sjele, de trette træle,
                                           alt som har mæle,
                                           de skal fortelle din ære.

Petter Dass - myteomspurren prest.

Koss kan ei ferja som ser ut som ein tresko og kryssar fjorden mellom Hjelmeland, Ombo og Jøsneset heile dagen få meg til å nynna på ei av salmene som me song på Vormedalen to-delte skule den gongen i steinalderen då eg gjekk der. Jo, for tenk det at denne ferja er oppkalt etter presten og salmediktaren Petter Dass. Prelaten frå Alstahaug på Helgeland som truleg er den mest myteomspunne prest som nokon gong har eksistert i Norge. Han var fødd i 1647 og døydde i 1707.

Visste du at Petter Dass ikkje kasta skugge då han gjekk rundt på jorda på 1600-talet? Han mista sin eigen skugge då han gjekk ut av presteskulen i Wittenberg. Det var djevelen sjølv som var rektor på denne presteskulen og han forlanga ein av dei ferdig utdanna prestane som sin. På dette kullet blei Petter Dass trukken ut som djevelen sin kandidat. Men Petter Dass var ikkje for katten. Han lurte styggingen. - Ikkje ta meg. Ta heller han som kjem bak meg, sa Petter Dass. Djevelen så gjorde, men då var det skuggen til Dass han fekk tak i. 

Ein annan gong hadde Petter Dass djevelen sjøl til skysskar då han drog frå Alstahaug på Helgeland til København på første juledag for å preika for den dansk-norske kongen. 

Nå vil eg på ingen måte garantera at desse sogene om Petter Dass er sanne, men mange har trudd på dei før i tida. Så sjøl om ferja ikkje er all verden å sjå til er det litt av ein mann ho er oppkalla etter. Om si eiga framtoning skreiv han fylgjande:  «Jeg er Sakkeus, som ikke når opp, forkortet i veksten, forkortet i kropp - forkortet i middel og evne.»^[

Facebook og mail var ikkje funne opp på 1600-talet. Det hindra ikkje ein diktande prest på Helgeland frå å komma i kontakt med kvinnelege diktarar i samtida. I Bergen budde  Dorothea Engelbrets-Datter som skreiv dikt.

Då eg studerte norsk i Bergen tidleg på 1970-talet blei det opplyst at Petter Dass oppsøkte sin kvinnelege kollega i hennar heimby. Eg ser for meg han kom reisande med ei av sine Nordlandsjekter som skulle levera fisk til hanseatane i Bergen. På netter les eg berre at han skreiv brev til dama. Kanskje ikkje nokon lovestory, men likevel.

I ein kort blogg kan eg ikkje få med meg all verda om presten Dass. Men eg må ta med at mannen hadde greie på fisk og visste å setja pris på den.  Eg tek med eit vers til frå åpningssalma som viser hans kunnskaper om fisk:

                                  Ja før Gud sin Ære skal forlise,
                                  Før skal Hav og grommen Hval ham prise,
                                  Samt og Tanteyen, som løber Leyen,
                                  Steenbid og Seyen og Torsk og Skreyen.
                                  Og Niise.

Dei kunne kalla opp eit hurtigruteskip etter ein slik mann, meiner eg.