Småungane som redda onkelen frå å drukna

 

Redningsheltane var fyrstesidestoff i Aftenbladet 18. april 1914.

Onkel Aslak skulle ro Rakel (10) og Johannes (8) til skulen. På vegen skulle han setja ut fiskereiskapen. Då glei Aslak på ein tau og ramla på sjøen. Men ungane greidde etterkvart å få berga den forkomne mannen opp i båten igjen.

Historia om denne redningsdåden på Ombofjorden for over 100 år sidan fann eg i boka «Småbåtar i Rogaland» som Svein Langvik gav ut i fjor.

Aslak Buer skulle ro dei to ungane frå heimen deira på Buer på Ombo til skulen på Tuftene. På vegen skulle ungane hjelpa onkelen med å få ut fiskereiskapen. Då gjekk det ikkje betre enn at Aslak ramla i sjøen. Han gjekk under og då han kom opp igjen var båten eit stykke unna.

Johannes Langvik var kaptein på 
i rutebåten "Erfjord" i mange år.

Symja kunne han ikkje og han gjekk under på nytt. Då han kom opp igjen, hadde ungane rodd båten nærare og Johannes fekk tak i trøya hans. Då var Aslak nesten bevisstlaus. Rakel hjelpte også til. Ho fekk tak i bukseselane fordi ho var redd for at han skulle gli ut av trøya.

Medan ungane kava på, kom Aslak meir til hektene og med felles anstrengelsar kom han seg opp i båten igjen.

Denne redningsdåden som skjedde den 30.mai 1913, fekk Jelsapresten høyra om. Buer høyrde på den tida til den delen av Ombo som låg i Jelsa kommune og dermed sokna dei også til Jelsa prestegjeld.

Presten sende melding om denne hendinga til Carnegies heltefond. Styret der blei så imponert av dei to ungane at dei sende utmerking og belønning til Rakel og Johannes Langvik. Dei fekk 200 kroner kvar. Dette tilsvarar 12.000 kroner i dagens pengar.

Redningsdåden blei etterkvart fyrsteside-stoff i Aftenbladet. Eg viser til teksten som du kan lesa under bildet av barne-heltane. Men siste linja i artikkelen er slik: "Vor medeler sier at Rakel og Johannes er ualminnelig velvoksne, kjække barn".

Onkel Aslak gløymde aldri at ungane hadde redda livet hans. Derfor testamenterte han huset sitt til dei. Dette huset overtok Rakel som blei gift med Lars Nesvik frå Jøsneset. Dei flytta huset til Nesvik. Rakel budde i dette huset til ho døde, 94 år gammal.

Johannes Langvik begynte å arbeida på fjordabåtane til Jøsenfjord Rutelag då han vaks til. Mange hugsar framleis han som kaptein på fjordabåten «Erfjord».

Under krigen var Johannes Langvik styrmann på «Fisterfjord». Denne båten gjekk til Vadla i Jøsenfjorden. Dermed kom folka om bord der i kontakt med motstandsfolk og flyktningar som skulle til Førre innerst i fjorden. Dei skjulte folk om bord og hadde ofte med seg brev og andre sendingar til og frå Førre.

I 1944 aksjonerte tyskarane. Dei arresterte folka i Førre og rulla opp mykje av nettverket rundt dette motstandsreiret. Fleire av mannskapet på «Fisterfjord» blei også arresterte. Styrmann Johannes Langvik, stuert Lars Nesvik og matrosane Jakob Kleppa og Olaf Kyle blei alle arresterte og førte til fangeleiren Grini utanfor Oslo.

«Fisterfjord»-karane blei sitjande på Grini til krigen var slutt.

Krigshistoria har eg henta frå Njål Tjeltveits bok «Krigsåra i Ryfylke».

Johannes Langvik var ein godslig og gild kar som kom svært godt ut av det både med mannskapet om bord og alle dei reisande. Han budde på Tau.

Han døde i 1989, 85 år gammal.

Eg hadde aldri høyrt om redningsdåden til småungane frå Ombo før eg les boka til Svein Langvik. Men det er ikkje så underleg at han kjende til den. Rakel og Johannes var tanten og onkelen hans.

Nesvik-kapteinar i damp og diesel-dur

 

Mandius Nesvik var kaptein på gamle «Hjelmeland» frå 1924 til 1949. Foto: Høiland.

Nesvik-kapteinane er i ferd med å seila rett inn i fjordaskodda og gløymeboka. Nå bles eg litt i tåkeluren slik at dei som måtte vera interesserte kan få eit litt klarare syn på saka. Dei sto stolte på brua på farty drivne av damp og diesel. Men nye tider med ferjer med elektrisitet som drivstoff, fekk dei aldri oppleva.

Kaptein Mandius Nesvik

«Nesvik» blei navnet på den nye ferja som nå er sett inn i ferjesambandet på Hjelmelandsfjorden. Den er i ferd med å bli eit daglegdags syn for reisande mellom Hjelmeland, Nesvik og Ombo. «Nesvik»-navnet har aldri blitt brukt på fjordabåtar eller ferjer i Ryfylke før. Men det har vore fire kapteinar i fjordatrafikken som alle hadde Nesvik som etternavn og var i slekt med kvarandre.

Brønla og Tjerand Nesvik, kan du sjå dei for deg? Dei kom flyttande frå Erfjord til Nesvik i 1893. Dei hadde seks ungar med seg og fekk tre til etter at dei kjøpte gardsbruk på Jøsneset. To av sønnene, Mandius og Johannes, blei kapteinar på rutebåtane til Stavanerske. To andre sønner, Johan og Knut, fekk kvar sin son, Ordin og Georg, som også blei DSD-kapteinar.

For hundre år sidan må det ha vore stas for ein enkel ryfylking å ta steget frå eit mindre gardsbruk på Nesvik til kommandobrua på ein av fjordadamparane til DSD. Ei klassereis ville dei kalla slikt i dag.

Ved å rota rundt i bygdebøker, DSD sine jubileumsbøker og gamle årgangar av Aftenbladet har eg funne litt stoff og bilder som eg skal leggja fram her. Viss det er nokon som skulle komma til å lesa dette og kan ha supplerande stoff så kan dei kontakt meg. Då kan eg leggja det inn i dette eposet der det måtte passa. 

I 1911, som 25-åring, fekk Mandius Nesvik foten innanfor i Stavangerske. Fem år etterpå blei han kaptein på «Øybuen». Seinare førte han «Rogaland» før han enda opp på «Hjelmeland» der han var skipper frå 1924 til han blei pensjonist i 1949.

Eg skriv frimodig av frå Aftenbladet sin 70 års-omtale av Mandius Nesvik:

 "Mandius T. Nesvik hører til den typen av skipsførere som passasjerene høyakter. En føler alltid trygghet med Nesvik på kommandobrua. Han var traust og dyktig, holdt nøye orden og disiplin, og var samtidig en elskverdig og forståelsesfull kar overfor de reisende. Mandius T. Nesvik var en pryd for sin stand og sitt selskap.

Årene bærer han lett, og har bevart sitt gode humør og sitt lyse livssyn. Høytidsdagen tilbringer han på sin eiendom på Nesvik. Han oppholder seg meget der og trives godt i fiskebåten, han hører jo sjøen til.

Mange vil sende de beste ønsker til den ungdommelige 70 åring."

Eg skal garantera at denne omtalen er skreven av svigersonen, Torleif Sandø, som var journalist og seinare redakssjonsjef i Aftenbladet. Det var forresten han som tok meg inn i avisa for mange Herrens år sidan.

Mandius T. Nesvik døde i 1982, 95 år gammal.

Johannes Nesvik var kaptein på «Haukelid» 

Johannes Nesvik var fem år yngre enn Mandius. Han var fødd i 1891 og følgde etter sin eldre bror inn i "selskapet". I 1931 blei han også skipsførar i Stavangerske. Men Johannes blei ikkje nokon gammal mann. Han døde i 1937. Dødsfallet blei omtala i Aftenbladet og her kjem det meir avskrift frå Aftenbladet frå 26. oktober 1937.

Skibsfører Johs. Nesvik på Det Stavangerske Dampskibsselskap «Haukelid» er i natt avgått ved døden etter kort tids sykeleie. Han blev angrepet av blindtarmbetendelse som gikk over i bukhinden og livet stod ikke til å berge. Han blev ikke fullt 46 år gammel. 

Johs. Nesvik var født på Nesvik i Hjelmeland og kom første gang i DSDs tjeneste i 1917 som vikarierende styrmann på fjordebåtene. Året etter blev han ansatt som styrmann på «Hjelmeland», og var der til 1924, da han kom over på «Sand» for det følgende år å forflyttes til «Sandeid».

I 1931 blev han ansatt som vikarierende fører på fjordeskibene, vesentlig «Haukelid», som han var fast fører av siden januar i fjor.

Johs. Nesvik var en stille og rolig mann som vant alles sympati og aktelse. Han etterlater sig hustru, født Hiim og 3 barn.

Dei to Nesvik-brørne var det lett å finna stoff om i Aftenblad-arkivet. Dei to nevøane, Georg og Ordin, sto det ikkje så mykje om i avisa. Dei fylte ikkje året i avisa, kan du seia. Avisa hadde heller ikkje omtalar om dei då dei døydde. Derfor kan eg ikkje gå altfor detaljert til verks. Men eg har jo litt å fortelja om dei også.

Georg Nesvik var kaptein då «Kong Sverre» gjekk sin siste tur i nattruta Stavanger - Bergen.

Lørdag 22. desember 1962 bakka «Kong Sverre» ut fra sin vante plass ved utstikkaren ved Bradbenken og forlet Bergen for siste gong etter å ha helst byen mellom de sju fjell med tre lange støyt i dampfløyta.

Georg Nesvik

Dette skipet var det legendariske nattruteskipet «Stavanger 1» som var bygd i 1914. Vakraste skipet som nokon gong har hatt tre raude ringar i skorsteinen, er det blitt sagt.

- Det e’ meste for gale og, skudå e’ på sett og vis så fine ennå, sa Georg Nesvik som var kaptein på den siste turen. Nesvik var tidligare styrmann på dette skipet og var avløysarkaptein i fleire år.

Georg Nesvik (1910 – 1995) var barnebarnet til Brønla og Tjerand Nesvik. Far hans, Knut Severin var fødd i 1883. Han flytta til Sjernarøy og etablerte seg der.

Då fjordabåten «Skudenes» blei sett inn i rute i 1957, blei Georg Nesvik kaptein om bord. Denne båten var spesialbygd for den tøffe ruta over Skudefjorden.

Etter nokre år gjekk han om bord i «Fjordbris» då den blei sett inn i dagruta mellom Stavanger og Sauda i 1961.

Stavangerske-flaggskipet «Haugesund» kryssa Boknafjorden frå 1947 til 1973.

Men dei fleste som framleis lever og er interessert i den gamle gode fjorabåt-tida, hugsar best Georg Nesvik som kaptein på fjordabåten over alle fjordabåtar: «Haugesund» som gjekk mellom Stavanger og Haugesund mellom 1947 og 1973.

Trur du ikkje det var ein Nesvik-maskinist også. Georg Nesvik hadde ein to år yngre bror, Bjarne, som var på fjordabåtane i mange år.

Ordin Nesvik

Ordin Nesvik (1914 – 1992), også han etterkommar av Brønla og Tjerand Nesvik, var kaptein i Stavangerske i mange år. Ordin Nesvik var sonen til Johan Nesvik som var fødd i 1881. Han var gardbrukar på Fosså på Jøsneset.

Ordin Nesvik var fyrst kaptein på fjordabåten «Bokn». Då den nye fjordabåten «Rennesøy» blei sett inn i Rennesøy-ruta i 1958, blei han kaptein på denne båten.

«Rennesøy» gjekk i ei av dei tøffaste fjordabåt-rutene i Ryfylke. Her var det mykje last av alle slag, mange kaiar, tøffe rutetider og eit uryddig farvatn. Mange kapteinar i DSD betakka seg for å føra båtar i denne ruta.

Det blir fortalt om ein mann frå fjordane som måtte møta i retten og fekk spørsmålet om han var tidlegare straffa. - Nei, men eg har eit år som matros i Rennesøy-ruta, svara mannen.

Her tjenestegjorde Ordin Nesvik i mange år utan å vera innblanda i uhell av betydning.

«Rennesøy» frå 1957 blei til «Hidle» i 1969.

Då den nye «Rennesøy»-ferja blei sett inn i sambandet i 1969, blei den tidlegare «Rennesøy» omdøypt til «Hidle».

I 1970 fekk Ordin Nesvik Norsk Rederiforbunds gullmedalje.

Då set eg punktum. Fire kapteinar og ein maskinist.

Med navnet «Kaptein Nesvik» ville det blitt litt historisk sus!

 

Med navnet «Kaptein Nesvik» ville det blitt
historisk sus. Foto: Jon Ingemundsen. 

Ingen har nokon gong vore inne på tanken å kalla ein fjordabåt eller ferja i Ryfylke for «Nesvik». Men nå har det skjedd! Heilt historielaust, spør du meg. Men Norled-sjefane som bestemte dette, traff jo nesten blink.

For «Nesvik» var aldri noko fartøy-navn i Stavangerske, men det har vore tre navngjetne kapteinar i Stavangerske med etternavnet Nesvik: Mandius, Georg og Ordin. «Kaptein Nesvik» hadde jo vore eit feiande flott navn på den nye, elektriske ferja som nå går fram og tilbake over Hjelmelandsfjorden, dag og natt.

Dampbåten «Hjelmeland».

Mandius Nesvik var fødd i 1886 og vaks opp i Nesvik på Jøsneset. Han fekk arbeid i Stavangerske i 1910. Fyrst arbeidde han på pakkhus i byen. Etter ei tid gjekk han om bord fjordabåtane som matros.

Han avanserte til styrmann og seinare kaptein. Då han gjekk i land som pensjonist i 1949, hadde han vore kaptein på dampbåten «Hjelmeland» i 25 år.

Mandius Nesvik bygde seg hytta på heimegarden på Nesvik. I dag ligg hytta rett ved ferjekaien. Den gamle kapteinen fekk eit langt liv. Han døde i 1982.

Georg Nesvik

Georg Nesvik (1911 – 1995) var også ein markant fjordabåt-profil. Far hans kom frå Nesvik, men Georg vaks opp på Sjernarøy. Han gjekk også gradene i DSD. Då fjordabåten «Skudenes» blei sett inn i rute i 1957, blei Georg Nesvik kaptein om bord. Denne båten var spesialbygd for den tøffe ruta over Skudefjorden.

Mange hugsar framleis Georg Nesvik som kaptein på fjordabåten over alle fjordabåtar: «Haugesund». Her var han i mange år.

«Haugesund»

Om kort tid blir blir ei ny ferje med navnet «Hidle» sett inn i Finnøy-sambandet. Fjordabåten som hadde «Hidle»-navnet i 21 år, hadde navnet «Rennesøy» då den var ny i 1958.

Ordin Nesvik (1914 – 1992), også han frå Nesvik, var kaptein på denne fjordabåten i mange år. «Rennesøy» gjekk i ei av dei tøffaste fjordabåt-rutene i Ryfylke. Her var det mykje last av alle slag, mange kaiar, tøffe rutetider og eit uryddig farvatn. Mange kapteinar i DSD betakka seg for å føra båtar i denne ruta.

«Hidle». Foto: Jon Ingemundsen.

Det blir fortalt om ein mann frå fjordane som måtte møta i retten og fekk spørsmålet om han var tidlegare straffa. - Nei, men eg har eit år som matros i Rennesøy-ruta, svara mannen.

Her tjenestegjorde Ordin Nesvik i mange år utan å vera innblanda i uhell av betydning.

Med dette har me vel greid å setja «Nesvik» i ei slags historisk ramme.

God helg! 

Eg? Ferje-ekspert?

 

På omvisning med Aftenbladet om bord i den nye ferja «Nesvik». Litt i overkant å bli omtalt
som ferjeekspert etterpå. Foto: Jon Ingemundsen.

Hei du! Har du lyst å vera med om bord i den nye Hjelmelandsferja som ligg på Tau i førmiddag?

Kjekk telefon frå min tidlegare Aftenblad-kollega, Tor Inge Jøssang. Kunne ikkje seia nei til eit slikt tilbod i min høge alder. Det er over 10 år sidan eg blei pensjonist. At ein tidlegare kollega hugsa meg og trudde eg kunne tenkja meg å vera med på ei slik hending, var jo ganske smigrande. Eg sa ja på strak arm.

Tredjemann på laget var Aftenblad-fotograf Jon Ingemundsen. Han blei eg svært godt kjent med i mi tid som bladfyk. Me jobba helgevakter saman i Aftenbladet i mange år og har mange spesielle minner frå reportasjeturar både i bil og båt i hytt og ver.

Eg var journalist i Aftenbladet i 34 år. Men eg var aldri nokon gong om bord i ein flettande ny båt som skulle setjast inn i ruta dagen etterpå. Derfor var dette spennande.

Mange meiningar om den nye ferja «Nesvik». Er den fin eller sjelden. Foto: Jon Ingemundsen.

Den nye ferja «Nesvik» låg i ferjestøa på Tau. Utsjånaden på fartyet er jo spesiell. Du hadde kanskje ikkje venta at den nye ferja såg slik ut. Og så var den elektriske i tillegg.

Det skal ikkje stikkast under ein stol at eg har vore litt skeptisk både til elbilar og elferjar. Ein idealistisk kollega av meg var ein av dei fyrste som kjøpte elbil. Han tok med seg kånå på biltur til Bergen. Dei måtte stoppa ørten gonger på vegen for å lada.

Nye «Nesvik» er ikkje avhengig av ladestasjonar for å halda det gåande. Den kan produsera straum med eigne generatorar som går på biodiesel. Dei gjekk frå skipsverftet i Ølen til Ryfylke utan ladestopp og produserte straum på eiga hand. Og inntil vidare vil ferja laga straumen sjøl. Ferjekaiane er ikkje klargjort for lading ennå.

- Me kan gå fram og tilbake på Hjelmelandsfjorden utan problem sjølv om bygdene rundt oss skulle liggja mørklagde og straumlause, sa dei kjekt, dei gilde ungdommane som viste oss rundt om bord.

I 2014 blei den fyrste norsk elferja, «Ampere», sett i drift på Sognefjorden.

- Her om bord skal det ikkje steikast sveler. Straumen skal ikkje sløsast vekk på denslags, blei det sagt den gong.

Blei litt raud i trynet då eg såg dette på
fronten av Aftenbladet,

Om bord i «Nesvik» på Tau på onsdag fekk eg greia på kor landet låg. Sveletakka var på plass omtrent same dagen som den «Ampere» begynte å gå i 2014. 

Eg blei litt varm i kjekane då eg blei omtalt som ferje-ekspert i Aftenlbladets nettutgåve på onsdagskvelden. Det er ikkje ei overdriving at eg er ekspert! Det er spinngale!

For 55 år sidan var eg så heldig at eg fekk jobb som ferieavløysar om bord i «Hjelmelandsfjord». Seinare var eg sommar-matros på Tau-ferjene fire somrar og eg hadde ein kort karriere om bord i nattruteskipet «Stavanger». 

Eg blei levande intereressert i ferjer og fjordabåtar etter dette, men jobba aldri seinare i denne bransjen.  Derfor var det jysla kjekt å sjå seg rundt på ferja. Eg skal blogga vidare om den nye ferja i dagane som kjem.

Spennande for gamle menner å få studera nye båtar !

Den alltid optimistiske fruktdyrkaren syter ikkje over den kalde våren

 

- Fruktavlingane kan bli flotte i år. Fruktbløminga
kan godt venta til mai, seier Terje Pundsnes på
Hjelmeland. Bildet er fjorgammalt, minst.

Han er i strålande humør og let seg ikkje vippa av pinnen av iskald nordavind, snøbyger og nattefrost. I fjor på denne tida sto plommetrea i full blomst på Hjelmeland. I år er det ikkje ein plommeblom å sjå ennå.

- Blåplomma blømde altfor tidlig i fjor. I år kan det bli mai før det blømer. Det kan vera like bra, seier 73-årige Terje Pundsnes på Hjelmeland. Den tidligare kommunegartneren meiner at det er altfor tidleg å seia noko om koss det går med frukthausten.

Tidleg fruktbløming på Hjelmeland i 2019.

- Får me fint sommarver i mai med opptil 25 grader, kjem plomma på same tid som i andre år, seier Terje Pundsnes.

Epleblomen kjem seinare. Dermed er den heller ikkje utsett for kaldt og utstabilt vårvêr på same måten som plomma. Eple-avlingane er derfor meir stabile enn plomma som i tillegg er meir utsett for sjukdom.

Moreller er også ein viktig fruktsort. I dag står det meste av morelltrea i tunnellar dekka med plast. Det er også planar om slike plasttunellar for plomma, men her gjenstår det ein del utviklingsarbeid ennå, seier Terje Pundsnes som er ein like ivrig fruktdyrkar i dag som han var i sin ungdom.

I fjor hausta han mellom 30 og 40 tonn med eple og litt plomma. Tidlegare hadde han moreller også, men morellene har han slutta med. For dei som ikkje veit det er Hjelmeland den største frukt-kommunen i Ryfylke. Aller mest frukttre er det på Helgøy.

Men koss sommaren blir er det ingen som veit ennå. Terje Pundsnes lever i alle fall i håpet om sol, varme og ein flott frukthaust.

Den uheldige påskaturisten som gjekk rett på sjøen på Mollatveit

 

«Haugesund» hentar påsketuristar på Mollatveit. Båten er på veg frå Sauda til Stavanger. Bildet er  truleg tatt andre påskedag i 1948. Foto: Brynjulf Molla.

PLASK, sa det. Der låg den lystige påsketuristen frå Stavanger i sjøen. Han hadde reist i festlig lag innover i Ryfylkefjordane og skulle tilbringa påskaferien i Maldalsheia mellom Sauda og Hylsfjorden. Ikkje var han klar over kor smal og liten kaien var på Mollatveit i Saudafjorden. Han gjekk av landgangen og tok to-tre steg og der låg han i sjøen. Ryggsekken, ski og stavar og ein dyvåt påskaturist blei fiska opp or sjøen og sett om bord i båten igjen til tørk. Det blei bypåske på den karen, 

Molla ligg på austsida
av Saudafjorden mellom 
Sand og Sauda.

Omtrent slik er historien. Andre fortel at det datt omtrent ein turist i sjøen kvar påske og etter det som andre igjen har høyrt, havna dei fleste påskaturistane som landa på Mollatveit i sjøen. Viss du vil fortelja historien vidare, er det heilt opp til deg sjølv å bestemma omfanget av koss mange nesten-drukningar det var på Mollatveit i påskahelgene opp gjennom åra.

For Stavanger-fiffen var Mollatveit eit kjent navn i si tid. Dei visste slik omtrent kor det var og hadde kanskje vore om bord i ein rutebåt som var innom der ein gong då dei var på veg til eller frå påskeferie i Sauda-heiane. Du kan seia at på 1940- og 1950-talet var Mollatveit like kjent for byfolk som Donsen i Sirdal er det i dag.

I god tid før påske rykte Stavangerske inn store annonser i Aftenbladet der dei forkynte at forhåndssalget av billettar til ekstraturane til Sand, Mollaveit, Saudasjøen og Sauda nå var i gang. Og båtane var søkklasta med turistar då dei gjekk frå byen onsdag før påske. Påskeferiane var kortare i den tida.

Avisene tok påskeutfarten på det største alvor. Dei skreiv om alle som reiste til dei ulike heiatraktene i Ryfylke og dei dekka like nøye heimturen på andre påskedag.

Brynjulf Molla frå Sauda, far til Geir Molla, hadde hytta der ute i Saudafjorden. Han fotograferte då dei store båtane kom innom både påske og andre gonger.

«Fjorddrott » ein sommardag. Kaihuset står stadig på same plassen. Foto: Brynjulf Molla. 

Mange kjenner Geir Molla som var møbelhandlar i Sauda i mange år. Nå har han pensjonert seg og leigd ut butikken, men bur stadig i andre høgda på huset midt i Sauda sentrum.

Molla senior fotograferte både «Haugesund», «Fjorddrott» og «Fjordsol» ved kaien på Mollatveit. Etter å ha kikka på bildene er eg heilt sikker på at dei er tekne på 1940-talet. «Fjordsol»-bildet kan vera av nyare dato, men eg tvilar på det.

Eg tippar at bildet av «Haugesund» er teke andre påskedag i 1948. Du ser at skorsteinen på båten er svart. Den blei seinare malt gul. Det skjedde etter at nybygde «Fjordsol» og systerskipet «Fjordbris» kom med gulmalte skorsteinar i 1948. Dette likte sjefane i selskapet så godt at dei bestemte at alle fjordabåtane skulle ha gule skorsteinar.

Aftenbladet skreiv før påske i 1948 at «Haugesund» på andre påskedag skulle gå frå¨Sauda klokka 10 på andre påskedag. Då skulle den innom Saudasjøen og så Mollatveit før den gjekk rett til byen. Du ser turistane ventar på båten og slik sola står er det tidleg på dagen.

«Fjordsol» på veg til kai. Som bildet viser er kaien smal på Mollatveit. Ikkje rart at framandfolk kunne gå på sjøen. Foto: Brynjulf Molla.

Det går jo også klart fram av bilda at det ikkje berre var påske at fjordabåtane mellom Stavanger og Sauda var innom på Mollatveit. «Fjorddrott» er jo innom ein sommardag med sin svarte skorstein. Den store bjørka er jo full av lauv. Då «Fjorddrott» var ny i 1939, var skroget gulmalt. Eg skal ikkje påstå at den er gul her, men i så tilfelle er dette bildet eldre enn frå 1948.

Folka som står og ventar på «Fjordsol», er heller ikkje påsketuristar. Kva dei er ute på, har eg ikkje opplysningar om. Kan det vera folk på veg til eller frå gravferd eller ei anna større hending?

Arnvid Lillehammer som er busett i Stavanger og har hytte på Mollatveit, fortel at på 1970-talet hende det at westamaranen gjekk innom med han og familien viss dei hadde god tid på veg inn til Sauda. Dette blei slutt då vegen var ferdig til Molla, Maldal og Vanvik.

Den vesle grenda Mollatveit fekk offentleg kai i 1937. Då vedtok fylkestinget å gi tilskot til ein 15 meter lang betongkai som skulle kosta 17.000 kroner. Sauda kommune fremja søknaden og ytte tilskot.Men også folk i grenda medverka til at det kom kai.  ( Siste avsnitt er henta frå Njål Tjeltveit si bok: «Bygda sitt hjarta»)

Då Wyller-hytta blei flytta til fjells

 

Wyller-familien si hytte på Stakstøl slik den ser ut i dag. (Foto:Christian Fredrik Wyller)

På sine eldre dagar orka ikkje stadsfysikus Wyller å streva seg opp den stupbratte Vormelandsbrekkå for å komma seg til hytta si ved Djupadalsvatnet. Han hadde reist lange og omstendelege turar med rutebåtane i Ryfylke for å komma til hytta. Då oppdaga han Skiftun på Jøsneset. Her bygde Thomas Christian Fredrik Wyller sommarhus i 1918.

Bygningsmennene, Henrik Mæland og Nils Tytland i arbeid på hytta i 1921.

Hytta ved Djupadalsvatnet blei ståande folketom og ubrukt i lange tider og forfallet sette inn.

Gamle Wyller var i ferd med å bli gammal og redd for pengane. Nye vegar blei bygde og hytta låg nå på ein avsides plass. Og neste generasjon hadde andre tankar i håvet. Slik var det i den tida også.

Trygve Wyller var nå ung og ny-etablert sakførar i Stavanger i 1916. Han hadde tapt sitt hjerta til heiane austanfor Fundingsland. Ideen om ei hytta på Stakstøl dukka opp.

Byggjeplassen på Stakstøl

Tidene hadde vore gode i desse krigsåra, men han kunne ikkje flotta seg altfor mykje. Sidan hytta ved Djupadalsvatnet sto ubrukt, spurte unge 'Wyller faren om han kunne bruka materiala frå den gamle hytta til ei ny på Stakstøl.

- Planen blev fremlagt for far i 1919 og han gav mig frie hender. Men dermed var kun det første av mange nødige og modige skrit tatt, skriv Trygve Wyller.

Nå skulle det planleggjast. Det som var brukande av den gamle hytta, skulle transporterast til Stakstøl. Så skulle det skaffast meir material og så skulle den nye hytta byggjast.

- Dette arbeidet krevde habile mænd, skriv Wyller.

Pause for byningsmennene. Nils Tytland og Henrik Mæland.

Sakføraren frå byen tok kontakt med Nils Tytland og Henrik Mæland frå Vormedalen og avtalte eit møte med dei to i den gamle hytta ved Djupadalsvatnet seinhaustes 1919.

- Selv overnattet jeg i huset. Nils og Henrik skulde komme næste morgen. Jeg mindes godt den nat i fars hytte. Det var noksaa ufyselig.Taget var flere steder flerret av saa man kunde se ret opp i himmelen. En rekke vinduer var knuste. Alle senger var som følge deraf ubrugelige, hugsar Trygve Wyller.

Møtet med dei to vormedalsbuane blei også nedslåande. Kalkylen som dei presenterte, var ikkje akseptabel. Han hadde rett og slett ikkje råd til å betala så mykje. Han måtte tenkja på saka.

Utpå vinteren drog Trygve Wyller til Fundingsland. Der møtte han Gunnar og Thomas Fundingsland som tok på seg jobben med å riva hytta og kjøra materialane til Stakstøl. Avtalen var at arbeidet skulle gjerast før våren kom.

Men arbeidet stoppa opp. Dei to mennene frå Fundingsland var ikkje kommen i gang med arbeidet sommaren 1920. Nå tok Wyller på ny kontakt med Nils Tytland og Henrik Mæland som han hadde fått god tru på. Han skildrar dei som harde og dugelige fjellfolk. Dei tok fatt på arbeidet med bestemt hånd. Avtalen var at dei skulle overta kjøringa og tømmerarbeidet på daglønn. Innredninga skulle byggherren sjølv ta seg av.

Den neste vinteren blei byggjemateriala kjørt frå Djupadalsvatnet til Stakstøl. Grunnmuren var laga hausten før. Sommaren 1921 sette Nils Tytland og Henrik Mæland opp hytta på Stakstøl. Dei hadde gjort eit "meget samvittighetsfuldt arbeide", meinte hytte-eigaren.

Til sommaren er det 100 år sidan Stakstøl-hytta blei sett opp. Den står godt ennå. Wyller-familien har brukt hytta i alle år. Sonen til Trygve Wyller, Karl, overtok hytta etter faren. Tredje generasjon, Christian Fredrik Wyller, overtok seinare. Nå er det Trygve Wyllers oldebarn, Anders, som eig hytta i Fundingslandsheia.

Alfred Hauge laga dette intervjuet med 98 år gamle Nils Tytland i 
Aftenbladet 7. juli 1956.

Dei to bygningsmennene frå Vormedalen, Nils Tytland og Henrik Mæland, var ikkje berre harde og dugelege fjellfolk, slik Trygve Wyller skriv. Dei viste seg også å vera svært seigliva. Nils Tytland døde i 1957. Då var han 99 år gammal. Henrik Mæland blei 106 år. Han døde i 1972.

Nekrolog i Aftenbladet 10. oktober 1972.

(Som kjelde for desse bloggane om Wyller-familien og hyttene deira ved Djupadalsvatnet og på Stakstøl har eg brukt ei innleiing som Trygve Wyller skreiv i hytteboka for Heiabu som hytta på Stakstøl blei kalla. Det gjekk nokre år før han fekk setja seg ned og skriva i hytteboka. 25. mars 1929 skreiv han dette. Eg har fått låna dette av barnebarnet Christian Fredrik Wyller.)