Hei du! Velkommen på fastlege-kontoret!

Ikkje akkurat trangt om plassen hjå fastlegen i desse dagar.

Koss skal det gå med desse fastlegane våre? Eg var hjå min i dag. Sjokket har ikkje lagt seg ennå. Kor skal dette enda henne? Eg blei behandla som ein superkunde! 

- Eit øyeblikk, sa kontordama bak plexiglasset. - Øyeblikk er av dei tinga eg har allverda av i min alder, svara eg og trur du ikkje dama smilte. 

Eg prøvde meg med fødselsdato og nummer då ho gløtta opp. Men ho avbraut meg. - Jone Laugaland, du har time klokka ni, sa ho. Omtrent som ho venta litt på meg. Litt kjekt med ei dama som brydde seg. Omtrent som med damene på Prixen på Tasta. Dei også smiler og tullar litt når dei har dagen og god tid.   

På venterommet var eg nesten aleina. Tomt og kjedeligt. Ei stund sat det ein mann på ein stol på andre sida av rommet og kikka usikkert på meg. Han forsvann og etter det sat eg og venta til fastlegen henta meg. Forresten var det ikkje fastlegen min, men ein vikar. Kor min fastlege var, veit eg ikkje, men borte var han. Har dei begynt å permittera?

Og håndsprit var det nesten på kvart hjørna. Eg kom ikkje på desse spritgreiene før det kom ein kvinneleg pasient som forsynte seg av godsakene. Det var nesten for mykje av det gode. 

Vikaren for fastlegen var ein hyggeleg mann. Eg kjenner faren som stammar frå Hjelmeland. Me snakka om mange interessante ting. Om helsa mi og. Ikkje nok med det. Denne legen avslørte sterkt menneskelege sider. Han fekk ikkje datamaskinen sin til å virka skikkeleg. Er det ikkje herleg når dei unge også slit litt med dessse data-greiene?

Besøket på legekontoret blei avlutta med at eg avgav ein blodprøve. Tenk det du! Ein mann tok blodprøven. Har eg opplevd det før?

Heilt spesielt i dag. Ingen køar for å melda sin ankomst. Ingen høytalar-etterlysning av pasientar og ei skrankedama som hadde tid både til eit smil og en oppmuntrande ord til ein gammal kall. Men kor var pasientane henne?

Då kom eg på ein historie frå Jøsenfjorden. Ein gong på 1970-talet fekk Distriktslækjaren i Hjelmeland ein fast kontordag ein gong i månaden i Jøsenfjorden. Heile bygda møtte opp på den fyrste kontordagen til dokteren. Nei, forresten. Det mangla ein mann?? Han var sjuk.

Helsevesenet er ikkje heilt seg sjøl for tida. Lar oss håpa at alt blir bra igjen!

Ei iherdige humla og mange skamlause fluger

Humla er iherdig. Den freser rundt frå blom til blom heile dagen. 

Herligt å komma til Hjelmeland etter at hytteforbudet var oppheva og sjå at humla vår var i fullt arbeid. Ho freste over plommeblomen som sto klar til bestøvelse eller kva i all verda det heiter på fruktdyrkar-språk.

For det var akkurat den same humla som i fjor. Eg kjende den på lyden og på arbeidsmåten. For dette er ikkje ei metodiske humla. Den arbeider seg ikkje systematisk i veg frå tre til tre. Nei, den durar rundt i hytt og vêr. I det eine sekundet er ho på ein plommeblom, ei påskelilja får besøk i det neste. Slik fyk ho rundt hjå oss. Det virkar som ho trives. Heile dagen er ho i sving.

Humla har alt for små vinger til å kunna fyka, men likevel får ho det til.
Her lettar den etter å ha gjort nok ein plommblom klar som produksjon.

PR-kåt er ikkje denne humla. Omtrent heilt umulig å få tatt eit bilde av dette insektet. Det har ho felles med mange innante-folk. Dei spring og gøymer seg viss du vil ta bilde av dei. Kvar gong eg oppdaga humla rett ved sida av meg, tok eg etter mobilen for å fotografera, men vips der var humla over alle haugar. Men i går greidde eg til slutt å få tatt humla av, som dei seier her inne. Før i tida reiste dei til byen og tok seg av. Dei gjekk til fotografen i byen og tok bilde av seg sjølv i sin finaste stas.

Humla vår er mykje gildare enn dei fordervelege flugene som det er blitt så altfor mange av inne i hytta. Sjølv om eg spring rundt og slår etter dei, blir dei slett ikkje avskræmde. Og ut vil dei slett ikkje. Eg har prøvd å åpna eit glas for å jaga dei ut, men nei. Dei finta meg ut og forsvann inn i rommet igjen. Trur du ikkje eg kom over eit flugepar som hadde seg på baderomsgolvet. Fysj! Dei eig ikkje skamvet.

Eg var inne på wikipedia og les litt om humler. Viss eg skulle tru det som sto der, er det slett ikkje den same humla som kjem igjen til oss år etter år, men eg kjenner den jo igjen. Så det trur eg ikkje på.

Humlevingene er så små at det er eit mysterium at humlene greier å flyga rundt mellom alle plantene våre. Men dei lagar ein slags propell-rørsler med vingene og dermed fêr dei bortover og oppetter og nedetter så fort at dei er nesten umulige å fotografera.

Slik går nå dagane her på Hjelmeland. Nå får me håpa humla vår har gjort så grundig arbeid at det blir plomma av det ut på sommaren.

God helg! 

Vår i lufta, smårollingar med melkespann og vegar i alle retningar på Strandalandet!

Jørpelandsungar på veg til meieriet i 1955. Frå venstre: Njål, Kirsten Marie, Astrid, Berit og Venke. 

Den kalde nordavinden holdt pusten i går. Med ett slag var våren både til å ta og føle på. Blank blå himmel, stille sjø bare med et par krusninger her og der. Akkurat nok til at solen kan blinke. En flytende strøm av solstjerner, men mest et klart speil for alt og alle. Bakkene får den rette grønnfargen, røyken stiger rett til værs, en ønskedag for den som kan kjøre sin bil om bord på et skipsdekk og sette kursen ut i det blå.

(Heile denne bloggen er avskrift av ein ut i det blå-reportasje i Stavanger Aftenblad 16. april 1955. Den er laga av journalist Jon Storækre. Eg kunne verken lesa eller skriva på dette tidspunktet, men er tilfeldigvis gift nå med ein av smårollingane på bildet.) 

Frå fyrstesida i Aftenbladet laurdag 16. april 1955.

Sommerlig på bryggene innover. Et par bikkjer som traver rastløse omkring mellom høyballer, melsekker og melkespann, løfter et bakbein mot en lyktestolpe, kvekker til av vinsjen, løper videre, snuser til her og der.

Det går raskt med dagens strømlinjebåter. Innskytelsen fører oss i land på Jørpeland. Folk drøser lettere når solen skinner. Erik Isaksen og Henrik Hagen er, som så mange ganger før, i kast med fiskekassene. Fin sei og sild i dag. De har fått fisken fra byen. Det er merkelig tomt i sjøen rundt Strandalandet. En kar fikk ikke mer enn tre lyrer på en masse garn i går morges.

- Men ska du fotografera? Då måtte me ha vølt oss finare enn dette her.

Oppe i bakken kommer en lang rekke småfolk, av den sorten som skinner om kapp med selveste vårsolen.

Njål, Kirsten Marie, Astrid, Berit og Venke pluss et melkespann. De skal på meieriet – og skal få kjøpe tyggegum som takk for jobben. Siden himmelen er blank og alt er lyst og fint sper de villig på med et eventyr. Det er far som har fortalt det, om trollet som trengte øyne. Berit forteller, og de andre gjentar sitt refreng: Gi meg øye, gi meg øye.

Så oppløses stunden i lys latter. Landeveiens småfolk tripper videre med lyse krøller under staselige toppluer, med ti-ører øverst på melkespannets lokk og en glad tanke skjenket kjøpmannens tyggegum som snart skal bli deres.

I Botne sitter to andre bolde riddere og dingler med beina gjennom en sørgelig skakk og skeiv bru. For en uke siden kom en svær bil med et tømmerlass. Bums, sa det da, og så sto bilen med bakhjula lengst nedi brua og forhjula løfter som bikkjebein i bønn. Ja, flere av bru-borda seilte på sjøen og måtte hentes inn med robåt. Arild Botne og Olaf Skår som skal begynne på skolen til høsten, var som en slags øyenvitner og forteller gjerne.

Men så blir de avbrutt av Ole Botnehagen som kommer syklende.

- Eg såg bilen. Var mest redd det var varebilen som ikkje klarte å ta seg fram øve brunå. Han kjeme i dag, ser du.

Ole morer seg over at de får varene kjørt på huset. Han er sistemann som får det i Botne. Straks forbi huset stopper nemlig veien i lyngmarka. Ja, det er vel utrolig hva en vei kan gjøre. Før måtte vi ro skolebarna over fjorden, i styggevær måtte de gå en time over heia. Meget har blitt bedre i det siste åra. Det er kommet radio, telefon og Lysekraft på huset – og den velsignende veien. Nå er det gildt å være til, Ole smiler om kapp med solen som varmer deilig i husveggen.

Vegarbeidarane frå venstre: Torger Jøssang, Maurittz Jøssang, Knut Jøssang og Harald Olsen. 

Noen hundre meter lenger ute sliter et arbeidslag med veien som er så hard å føre gjennom fjellet, men framover går det, og nye meter med pukk venter på grus. 16 holer forsynes med dynamitt. Smellene gir gjenlyd i fjellsidene og varsel til andre om det som kommer. Torger Jøssang og Mauritz Jøssang flenger torv og einer av fjellet. Knut Jøssang og Harald Olsen fyller dynamitt.

Egentlig er det kommunevei som skal fram til Erlandsdalen dette. Ryfylkeveien ender foreløpig et lite stykke før den skrøpelige brua – og så blir det spennende å se hva som i framtida blir Ryfylkevei her, den som etter planene skal gå rett fram eller den som allerede nå føres fram rundt fjorden.

Veiene er i det hele tatt et emne som opptar svært mange. I sin butikk på Jørpeland står Ingvald Rasmussen, formannen i Motorførernes Avholdsforbunds Ryfylke-avdeling. Han forbereder et veimøte på Tau i morgen. Bakgrunnen for dette møtet er at de synes at det blir gjort alfor lite med veien mellom Tau og Jørpeland. Kreftene konsentrerer seg nord for Tau.

- Det er faktisk mange år siden det ble gjort noe på veien til Jørpeland, sier Rasmussen. Imens øker trafikken på.

- Hva kan gjøres?

- Kjør ut til Nag og se! Der bukter den smale veien seg som en slange mellom husene og byr på mange farer. Det skulle meget lite til for å rette veien ut. Nå må det gjøres noe alvorlig.

Å nei. Helt fri for problemer blir ikke verden selv om våren dundrer på døren. Likevel skal vi slutte av denne improviserte turen med det mest sorgløse som finnes i øyeblikket; Alle lammene som fyller dagen med sitt forunderlige liv, både nysgjerrige og sky på samme tid. Thoralf Jøssang står og ser ut over bakkene. Han har nettopp tatt imot trillinger. I løeveggen vokter katten på ei høne som pikker i matfatet. Frukttrærne strekker seg mot solen. Thoralf spør om det samme som alle andre.Tro om ikke våren er kommet for å bli?

js.

Tysk losbåt blei den fyrste «Hylsfjord»

Sanitetsdamer på tur med «Hylsfjord» . Foto: Liv Stokkedal.

Den fyrste rutebåten med navnet «Hylsfjord» blei sett i rute mellom bygdene i Hylsfjorden og Sand i januar 1947. Denne båten avløyste skøyta «Ørnen» som då hadde gått i denne ruta i 21 år.

«Hylsfjord» var ingen ny båt. Den var bygd som tysk losbåt og den havna i Danmark i 1945. Der skifta båten navn til «Viking» og gjekk der eit års tid til den blei kjøpt av Stavangerske for å bli omgjort til rutebåt i Ryfylke.

To ukjende jenter på dekket på «Hylsfjord».

På same tid som båten blei henta frå Danmark var det i januar 1947 konstituerande generalforsamling i Hylsfjord Rutelag AS på Sand. Aksjekapitalen var på 50 000 kroner fordelt på 500 aksjar. DSD hadde 303 aksjar. Resten av aksjane kjøpte folk frå Hylsfjorden. Største lokale aksjonær var Knut Tengesdal med 50 aksjar.

«Viking» kosta 24 818 kroner og det blei brukt eit like stort beløp til overtaking, heimføring, ombygging og utstyr. «Viking» fekk nå navnet «Hylsfjord» og båten var på 29 tonn. Motoren var ein Humbolt Køln diesel på 75 hestar som gav ein fart på 10 knop.

Skipsekspeditør Sverre Underbakke på Sand blei forretningsførar for det nye selskapet. Direktør Johs. Johansen var styreformann. Direktør Erling Aanensen, bonde Knut Tengesdal og bonde Ingemund Drarvik var styremedlemmer.

«Hylsfjord» ved kai i Vanvik. Foto: Digitalt museum.

Så kunne «Hylsfjord» byrja med rutefart. Johs. Løland var førar og Lars J. Tjelmeland var nummer to-,mann om bord. Takstane blei fastsett til 60 øre mellom Sand og Tangen. Mellom Sand og Vanvik og mellom Sand og Suldalseidet kosta ein vaksen billett kr 1,25. I oktober 1948 overtok Einar Løland som førar med Gulleik Andersen som matros og motormann.

«Hylsfjord» hadde ikkje gått så lenge i ruta før det blei klart at den var for liten. Den mangla plass til last. Difor blei det snakka om å forlengja båten eller skaffa ein ny båt. Eit alvorleg motorhavari sette «Hylsfjord» ut av spel og ein reparasjon ville bli altfor dyr.

Hylsfjord Rutelag hadde generalforsamling i slutten av juni 1958. Der blei det avgjort at selskapet skulle kjøpa Flekkefjord Dampskibsselskabs båt «Alf». I Flekkefjord skulle det komma ny båt hausten 1958. Men «Alf» kom aldri til Hylsfjorden. Rutelaget kom på andre tankar og bestilte heilt ny båt hjå Westermoen i Mandal. Den nye båten blei levert i 1959.

Tidlegare «Hylsfjord» blei ombygd til slepebåten «Jadarholm».

Gamle «Hylsfjord» blei i 1960 seldt til Brødrene Anda for 4500 kroner. Den hadde lege på Klasaskjæret i Stavanger sidan motorhavariet.

Båten blei ombygd til det ugjenkjennelege og enda opp som slepebåten «Jadarholm». Nå blei det sett inn ein tresylindra Rubb på 350 hestar.

Kjelde: Ein artikkel av Njål Tjeltveit i tidsskriftetet «Folk i Ryfylke» frå 1989. Magnus Torgersens bok: «Fjordabådane».