Jagarfly gjennom Suldalsporten!

 

Henry Imsland-teikning i Aftenbladet august 1955.

Dumdristige jagarfly-pilotar stasjonerte på Sola kunne vera til plage for folk rundt om i fylket i 1950-åra. Jagarflyet som flaug under Karmsund-brua i august var ikkje det einaste tilfellet av slik villmannsflyging.

Omtrent på same tida hadde Suldal besøk av ein liknande luftakrobat, går det fram av eit lesarbrev frå Nils G. Steinbru i Aftenbladet i august 1955. Flyet kom i låg høgde nedover Suldalsvatnet. Folk trudde kanskje at flygaren ville sjå litt på slåttekarane i Hamrabø og Kvilldal. Dei var i full sving på bøane akkurat då.  Deretter ville flyet stiga til vêrs igjen.

Men nei. Dette flyet heldt stø kurs med litt skrå vinkel – og rett gjennom Suldalsporten.

?Jau då, om porten heiter å vera trong, så går det fint, endå til med god fart. Det vil helst gå godt, skreiv Nils G. Steinbru.

Bernt J. Høie frå Kvitsøy opplevde også nærkontakt med jagarflya i sin oppvekst på Kvitsøy:

Pappa og eg opplevde å bli målskive for ein jetjagar då me låg og drog opp trollgarna innani Kvitsøyholmane.

Først såg me berre silhuetten framanfrå og høyrde mest ikkje ein lyd. Det såg ut som om dei skulle skyta på oss. Då det var 50 - 100 m ovanom oss,  snudde det oppover i sirkelen dei fulgte. Det vart eit forferdeleg spetakkel.

Me vinka og knytte nevane. Men dei fortsette i minst fem minutt med sirkelbevegelsane!

Kvifor var det slik på denne tida?

"På 1950-tallet foreberedte Luftforsvaret seg på en krig som kunne komme når som helst. Øvelser og beredskap førte til en meget hektisk aktivitet ved de norske skvadronene. De norske militærflygerne var innforstått med at de når som helst måtte ofre alt – hvilket mange også gjorde. Fra 1950 til 1959 fant det sted 95 fatale flyulykker i det norsk luftforsvaret, inkludert fly ført av nordmenn under utdanning i Canada og USA. Disse ulykkene kostet 116 militærflygere livet."

Minnehøgtid for to norske flygarar som omkom utanfor Utsira i 1955. Dette er frå Rogalands
Avis i november 1955.

Dette skriv Sondre B. Hvam i ein artikkel om norske militærfly-ulukker under den kalde krigen. Heile artikkelen kan lesast på nettstaden idunn.no.

Jetfly under Karmsund-brua!

 

Frå fyrstesida på Aftenbladet 11. august 1955

Jetflyet kom susande i låg høgde sørover i Karmsundet med ein fart på 600 – 700 kilometer i timen. Byggearbeidet på Karmsund Bru pågjekk for fullt denne flotte august-dagen i 1955. Det var to månader før brua blei åpna. Rutebåten "Haugesund" var på veg i si vanlege rute nordover frå Stavanger med fleire hundre passasjerar om bord. Båten skulle snart passera brua. Då skjedde det som var heilt uventa:

Den unge piloten svinga ikkje unna. Tvertimot. Han flaug under brua og så steig han rett opp. Folka i styrehuset på "Haugesund" trudde knapt sine eigne auer og arbeidsfolka på brua var både sjokkert og sinte. Under brua var det ein klaring på 46 meter. Viss piloten hadde vore litt uheldig, kunne han forårsaka ein katastrofe.

Fyrstesida på Aftenbladet fredag 12. august 1955.

Villmannsflyginga som skjedde ved 12-tida onsdag 10. august fekk stort oppslag i avisene både i Stavanger og Haugesund. - Jetflygaren som er den fyrste som har prøvd seg på dette vågestykket. Ein håpar han blir den siste. Piloten kan venta seg eit alvorleg oppgjer med sine overordna. Han risikerer å bli stilt for krigsrett, skreiv Haugesunds Avis. Arbeidarane på brua var dei som reagerte sterkast på villmannsflyginga. Dei hadde eit arbeid som var nervepirrande nok om ikkje unge pilotar skulle leika seg omkring dei med livet som innsats, sto det vidare i avisa.

Kven var denne galningen som var ute med dette jetflyet? På flystasjonen på Sola kom denne meldinga uventa. Det hadde vore både norske og amerikanske fly i lufta denne dagen. Og det var grunn til å tru at det flyet kom frå Sola.

Sjefen for Luftkommando Vestlandet, oberst Erling Munthe Dahl, sa at denne flyginga var heilt ureglementert og skulle etterforskast. Han etterlyste også folk som kunne ha sett flyet og som eventuelt hadde sette kjenningsteikna på flyet.

Lågtflygande jetfly var ei plage for mange på 1950-talet, går det fram av ein artikkel i Haugesunds Dagblad. Jetflya fauk ofte lågt over tettbygde strøk og gjorde halsbrekkande manøvrer som sjokkerte folk. Det var tydeleg at pilotane ikkje respekterte forbod mot å flyga altfor lågt. Ikkje minst var pelsdyr-oppdrettarane plaga av denne aktiviteten.

Det var stor militær aktivitet på flyplassen på Sola i 1950-åra. Luftforsvaret hadde opptil 200 fly og det var ein bemanning på opptil 1200 mann ved Sola flystasjon.   

Blei galningen tatt?

"Den amerikanske flygeren som fløy under Karmsund bru i forrige uke, ble sendt ut av landet og tilbake til stasjonen i Tyskland en time etter at han hadde tilstått, får Aftenbladet vite i Luftkommando Vestlandet. Hans overordnede vil få full rapport, og her har man fått beskjed om at amerikanerne ser svært strengt på slik vettlaus flyging."

Dette skreiv Aftenbladet 19. august 1955. Eg har ikkje funne meir i arkiva kva som skjedde med denne piloten seinare. 

Oberst E. Munthe-Dahl sa vidare til Aftenbladet at det var utenkeleg at nokon liknande ville gjenta seg.

Jagarfly-tjuveriet – idioti eller karstykke?

 

Det var eit fly av denne typen, Lockheed T-33, som Arne Storli stakk av med frå Sola 
flyplass. Foto: Jærmuseet. 

Flymekanikar Arne Storli havna ikkje i varetekst-arrest i tida etter at han stakk av med eit jagarfly frå Sola flyplass. Tvertimot. Han let seg intervjua i avisene i dagane etter og greidde ut om heile røvarshistorien.

Han blei avhøyrt av undersøkelseskommisjonen etter at han var landa. Etterpå fekk han gå heim. I fengsel var han heller ikkje. Høyesterett fastsette straffa til seks månaders betinga fengsel med ei prøvetid på to år. I løpet av den tida skulle han betala 7000 kroner i erstatning.

Planen var at Arne Storli skulle gjera denne flyturen onsdag 12 september. Kvifor akkurat den dagen? Jo, for då fylte han 21 år og var myndig. Dermed kunne han ta heile ansvaret sjølv og ikkje blanda sine pårørande inn i dette.

Aftenblad-journalist Jon Storækre oppsøkte 21-åringen heime på Joa kvelden etterpå og der svara han villig på alle spørsmål.

Dårleg vêr var årsaka til at flyturen blei utsett til dagen etterpå.

- Starten gjekk som den skulle. Det var fint å komma opp i lufta. Flyet flaut så fint, forklarte Storli til Aftenbladet.

Han hadde drivstoff nok til å vera minst to timar i lufta, men flyturen var tydelegvis ikkje populær. Skvadronsjefen beordra han til å avslutta turen.

Til Rogalands Avis sa Arne Storli at han verken var full, galen eller suicidal då han stal flyet. Han ville berre visa både for seg sjølv og andre at han kunne manøvrera desse flya like godt som nokon andre sjølv om han strauk på opptakingsprøva på flyskulen to gonger. Han hadde aldri fått noko svar på kvifor han ikkje var kommen inn.

Heilt sidan han begynte som flymekaniker hadde han jobba med desse T-33-flya og hadde sett dei ta av og landa tusenvis av gonger. Eit par gonger hadde han også vore i lufta som passasjer på desse flya. I tillegg hadde han lese alt som var av tilgjengeleg litteratur om desse flya.

- Var du klar over at du ville bli oppdaga?

- Javisst. Og eg var klar over konsekvensene. Men at det skulle bli så mykje bråk med skriving i aviser og slikt, hadde eg ikkje drøymt om, sa Arne Storli til RA. Han visste ikkje korleis det villee gå med jobben på flyplassen etter turen.

- Dette var idioti. Slett ikkje noko karstykke, sa major Sven Hauge til Aftenbladet.

I flykretsar såg ein svært alvorleg på saka. Storli hadde ikkje berre stole eit fly og kosa seg med det. Han hadde sett liv og eigedom på Stavanger-halvøya i ytterste fare, sa major Hauge.

Tidlegare flygeledar-sjef, Arne Helvik, fortalde om sin befatning med denne saka i Solabladet i 2008. Han var fersk flygeledar og på vakt då Arne Storli stakk av med jagarflyet.

- Han lurte meg til take-off. Som mekaniker var han godt kjent med flyets instrumenter og hadde overhørt hvordan flygerne gjorde når de kalte opp tårnet for å ta av, fortalte Arne Helvik.

Hafrsfjord herredsrett dømte sersjant Arne Storli til 120 dagars fengsel og til å  betala 47 000 kroner til Staten etter røvartoktet med jetflyet.

Høyesterett endra straffa til betinga fengsel og 7000 kroner i erstatning.

Fyrstevoterande i Høyesterett skreiv mellom anna: "Han er en tidligere ustraffet ung mann fra et godt hjem og han har aldri lagt for dagen kriminelle tilbøyeligheter. Den straffbare handling må nærmest sees som et utslag av en slags vrangforestilling som har festnet seg slik at han ikke lenger har hatt det normale herredømme over sitt viljesliv".

Jan Petter Helgesen laga mykje flystoff i si tid som journalist i Aftenbladet. 

Jan Petter Helgesen, tidlegare Aftenblad-journalist, opplyser at Arne Storli drog til USA og utdanna seg til helikopter-flygar. Han budde i Los Angeles-området resten av sitt liv.

Helgesen opplyser også at jagarflyet som Storli brukt til den omtalte flyturen frå Sola fekk så store skader etter landinga at det aldri kom i lufta igjen. 

- Denne hendinga skal vera heilt eineståande. Ingen andre utan pilot-erfaring har greidd å stela eit jagarfly og fly av garde med det og seinare komma uskada frå det, seier Jan Petter Helgesen.

Jan Petter Helgesen påpeikar det ikkje er korrekt å kalla T33-flyet for jetjagar, Dette var eit jet-treningsfly. Forsvaret brukte desse flya til opplæring av framtidige jagarpilotar. T står for training. Thunderjet var Forsvaret sitt jagarfly i desse åra. 

Dåverande major Sven Hauge blei seinare general. Han var norsk forsvarssjef frå 1982 til 1984. 

Høgsterett-dommen blei omtalt i Aftenlbladet i september 1957.