Den dagen Helgaland blei fråflytta

Fjellgarden Helgaland blei fråflytta i oktober 1960.

Frå 1602 til oktober 1960 budde det folk på fjellgarden Helgaland i Hjelmeland. Men då flytta dei fire syskena Lars, Anna, Eldrid og Ånen frå den veglause garden. Dei hadde kjøpt seg hus på Breiland mellom Hjelmelandsvågen og Vormedalen.

Oddvar Lavold som på den tida var journalist i Dagbladet Rogaland, skreiv ein artikkel om den vemodige flyttedagen i årboka til Stavanger turistforening i 1960:

Vi vet ikke hvilke tanker disse fire hedersmenneskene hadde da de dro til bygds en kald oktobermorgen. De er for meget heiefolk til at de lar følelsene komme til syne. De var heller muntre der de pratet med de mange som hjalp dem over heia.

Men nede i bygda møtte de venner og kjente – og hos dem var det mangt et vått øye å se. Handfaste karer som hjalp til med transporten, lot heller ingenting komme fram i ansiktet av følelser, men etterpå fortalte de at det nok satt en klump i halsen.

Det var et underlig følge som dro til bygds. De to gamle er skrøpelige til fots etter å ha slitt på tunge bører daglig i et langt liv på en veglaus gard. Det måtte hest til for å få dem til bygds gjennom vanskelig terreng. Og det sier seg selv at disse to aldri vil se heimen igjen.

Tormod og Anna Helgaland med alle dei ti borna som vaks opp på garden. Framme frå venstre: Karina, Anna, Anna, Tormod og Eldrid. Bak frå venstre: Torkel, Lars, Taletta, Olaus, Kornelius, Olava og Ånen. (Bilde frå bygdeboka for Hjelmeland)

Oddvar Lavold skildrar i artikkelen alle dei tre fjellgardane Helgaland, Kløv og Ritland. Dei to andre blei fråflytta ganske raskt etter at folka på Helgaland var farne:

Helgaland ligger bak fjellet nedenfor Kløv. Veger går over åsen, og fra toppen ser en den store sletta ved elva nede i dalbotnen. Husene kryper sammen i bakken ovenfor sletta. Det ser ut som de forsøker å flykte fra en diger steinur under det steile fjellet rett ovenfor. Nedenfor sletta forsvinner elva ned den styggbratte lia til Trodla-Tysdal.

Den fjåge bonden på Helgaland, Ånen, tok også journalist Lavold på kornet. Alle som kjende han, kunne levande sjå og høyra det for seg då Ånen tok mot den framande journalisten. Ånen var 69 år då han flytta frå Helgaland. Lars var 84, Anna 83 og Eldrid var 66.

 Ånen ler godt der han tar mot oss på trappa. Det er noen dager før de skal flytte fra garden. Han ler fordi han synes det er så komisk at han har dyrket opp en mengde ny jord og stappet låven full av godt fôr til dyra – for så å reise fra det hele.

 - Hvis vi lengter, kan vi bare dra opp igjen og fortsette der vi slapp, smiler han uten på noe vis å gi uttrykk for det tragiske i situasjonen.

 Det er omlag 35 dekar dyrket mark på Helgaland nå. Ånen har dyrket meget, far hans før ham igjen.  To bolighus med torvtak ser velholdte ut, men de er små. Uthuset er heller ikke stort, men det er mer moderne, med bølgeblikktak og låvebru.

 Helgaland hadde i fjor 26 sauer, 4 kyr, 2 ungdyr og 10 lam som nå er spredde for alle vinder, solgt og hentet bort.

På veg til Helgaland for å kjøpa mjølk påskeafta i 1957. Bloggaren med
spannet og søskenbarnet Magne Clausen bak. 

57.

 

Grunnen til at Helgaland og folka som budde der, alltid har hatt ein stor plass i mitt hjerta er enkel. Far min fekk leiga grunn av Ånen Helgaland  til å byggja seg ei lita hytte ved Storsteinsvatnet. Me ferierte der mange somrar medan eg var gutunge. Då gjekk me til Helgaland kvart år. Ærendet var at me skulle kjøpa melk. Dessuten fekk me låna telefonen og spørja nytt heime på Laugaland som jo var verdens navle for meg. Der var det både postkontor, telefonstasjon og bussgarasje.

På Helgaland blei me trakterte etter alle kunstens reglar med pådekka bord i bestastova. Heimelaga brød, nysila mjølk, eigprodusert smør og pålegg.

- Einaste dei ikkje lagar sjølv på Helgaland, er kaffien, fortalde eg dei andre ungane då eg kom heim til Laugaland.

På ein veglaus fjellgard kunne ein ikkje kjøpa alt ein såg og dra det med seg heim. Alt måtte berast på ryggen eller fraktast med kløvhest frå Helgaland.

Det var andre tider.

I dag er det Torbjørn Helgaland, gardbrukar på Kro i Hjelmeland, som eig Helgaland. Bestefar hans, Torkel, var ein eldre bror av Ånen Helgaland.

(Dette var den fjerde og siste bloggen om Helgaland og dei fire syskena som budde der. Takk til dei som hjelpte meg med å fylla ut bildet mitt: Fredrik Koch, Torger Helgaland, Rolf Torjusen, Einar Helgaland og  Ingvar Bjørnhus. I tillegg har eg brukt bygdeboka for Hjelmeland og artikkelen som Oddvar Lavold skreiv i Stavanger turistforening si årbok frå 1960.)

I dag er det bilveg like fram til Helgaland.