Gabbi Sømme - Bydamå som blei krigshelt i Ryfylke

Gabbi Sømme var eit engasjert menneske. Både før, under og etter krigen.

Gabbi Sømme sette spor etter seg under krigen. Ho var stadig på farten i Stavanger-området og i Ryfylke frå den tyske invasjonen i aprildagane i 1940 til ho blei henta av Shetlands-Larsen med MTB i 1944 og frakta over Nordsjøen til Shetland.

Navnet hennar går igjen i Njål Tjeltveits bok «Krigsåra i Ryfylke». Ho hadde base på Fister, men farta mykje rundt i fjordane. Ho hjelpte mange flyktningar med å komma seg ut av landet. Ho skaffa også viktige opplysningar om tyske installasjonar i distriktet vårt.

Koss kunne ho bli krigshelt i Ryfylke? Jo, det hadde seg slik at faren, grosserar Holst, og hans familie som fleire andre veletablerte familiar frå Stavanger, hadde blitt "landliggarar" på Fister. Dei skaffa seg hytta her og budde der i lange sommarferiar. Holstberg blei denne eigedommen kalla.

Gabrielle Kielland Holst blei fødd 2. november 1899 og døypt i Stavanger Domkyrkje sommaren 1900. Barndomsheimen hadde adressa Prinsens gate 28. Beste Egenes med andre ord.

Faren var grosserar Jacob Christian Middelthon Holst. Mora var Elisa Margrethe Kielland. Ho var kusina til diktaren Alexander Kielland.

Gabbi og Axel Sømme var gift frå 1927 til 1939. Bildet henta frå Aftenbladet 23-10-20

Koss blei Gabrielle Kielland Holst til Gabbi Sømme? Gabbi var kjælenavnet. Etternavnet skifta ho i 1927. Då blei ho gift med med Axel Zetlitz Sømme. Ikkje uventa blei jenta frå ein fin Stavanger-familie gift med ein mann med omtrent same "fine" bakgrunn. Dei fekk dottera Lise.

Gabbi var musikalsk og som barn lærte ho å spela fiolin. Som vaksen blei ho med i Stavanger byorkester. Ho blei også med i styret for orkesteret og navnet hennar dukkar opp i ein del avisartiklar om musikklivet i byen.

Gabbi Sømme var engasjert i det lokale
musikklivet. Aftenbladet 30-11-37.

Axel Sømme studerte i Oslo og tok doktorgrad i filosofi. Han var eit engasjert medlem i Studentersamfunnet og blei med i den indre sirkelen i den radikale studentbevegelsen Mot Dag. Ei tid var han redaktør i Rjukan Arbeiderblad. Han var eit sentralt medlem i Arbeiderpartiet i 1930-åra. Seinare blei han professor i økonomisk geografi.

Saman med Gabbi drog han til Sveits der dei begge i fleire år var knytta til den nordiske folkehøgskulen i Geneve. Axel som lærar. Gabbi som "høyskolemor" som det står i Aftenbladet 7. juli 1934.

I 1930-åra blei Gabbi Sømme engasjert i flykning-arbeidet. Ho tok seg av flyktningar frå Spania og folk som måtte rømma frå Nazi-Tyskland. Fleire av dei kom til Norge.

Både Gabbi og Axel Sømme var kjende navn før krigen kom til Norge i 1940. Men samlivet mellom dei to engasjerte menneska tok slutt. Ekteskapet blei oppløyst i 1939.

Eg skal skriva fleire bloggar om Gabbi Sømme i tida som kjem.

(Som kilder for denne bloggen har eg brukt Njål Tjeltveits bok "Krigsåra i Ryfylke", Gunnar Skadbergs artikkel "Spion Gabbi Sømme" og diverse avis-artiklar.)

Kommentar på Facebook:

Jarle Skjørestad

Interessant å lesa, Jone. Ei av dei som Gabbi Sømme hjelpte til Norge var Charlotte Hirdman, fødd Schledt. Dottera historieprofessor Yvonne Hirdman nemner Gabbi Sømme i boka om mora - "Den röda grevinnan - en europeisk historie". Boka fekk den svenske Augustprisen i 2010.