Gestapo blei stoppa av Eldrid Helgaland

  

 

Eldrid Helgaland var ikkje redd tyskarane.

 

Til og med Gestapo og norsk statspoliti  stoppa då dei møtte Eldrid Helgaland i trappa med armane i kross. Vegen var stengd. Då hadde dei saumfore resten av huset,  men inn på loftet i Tordenskjolds gate i Stavanger der husholdersken hadde sitt jomfrubur, fekk dei ikkje komma uansett om dei dreiv med razzia aldri så mykje.

Nazistane var på jakt etter motstandsmannen Andreas Cappelen, seinare både justisminister og utanriksminister, då dei trengde seg inn i huset til parfyme-handlar Hans Koch og møtte den vel 40 års gamle jenta frå fjellgarden Helgaland i Hjelmeland.

- Eg opplevde Eldrid som ei mektig dame og strengt religiøs. Ho abonnerte på det kristelige bladet «For fattig og rik», kan eg hugsa. For oss barna var ho veldig viktig og lærde oss mange ting om nøysomhet som kom godt med i slutten av krigen, fortel Fredrik Koch. Han var son i huset der Eldrid Helgaland kom inn som hushjelp og seinare husholderske for enkemannen Hans Koch. I ti års tid styrte ho huset til familien Koch.

Hans Koch gifta seg på ny i 1942. Den nye kona fekk også oppleva at Eldrid var myndig. Ho slapp omtrent ikkje inn på kjøkken. Der var det Eldrid som regjerte.

Kvar påske og sommar reiste familien Koch på hytta på Høle. Der var Eldrid sjølvsagt med. Då låg ho på flatseng på golvet på loftet saman med ungane.

To somrar tok Eldrid med seg Fredrik Koch og syskena til Helgaland der fire ugifte sysken av Eldrid budde. Byungane fekk  vera med i arbeidet på garden.

Dei fire syskena på Helgaland i 1960 rett før dei flytta frå garden. Frå venstre: Eldrid, Anna, Ånen og Lars. Dei var ti sysken i alt. (Foto: Oddvar Lavold)

På Helgaland var syskena til Eldrid stolte over at søstera hadde fått seg huspost hjå Hans Koch som var «parafyme-handlar i Kørkjegadå i byn».

- Det var ein fest å vera med Ånen i gardsarbeidet. Han var åpen og kjekk å snakka med. Broren Lars var meir stillfarande, fortel Fredrik Koch som hadde fortalt kona si, Kari om den myndige og strenge Eldrid. Då ho seinare møtte Eldrid, stilte ho seg tvilande til at den gamle husholderska skulle ha vore så streng og myndig. Ho virka ikkje slik på henne.

Medan Eldrid var i byen under krigen og opplevde korleis tyskarane herja og huserte der, gjekk den 17 år eldre systera heime på Helgaland der livet gjekk omtrent som det alltid hadde gjort.

- Tenk nå er krigen slutt utan at eg fekk sjå ein einaste levande tysker, sukka Anna i 1945.

Fire år seinare, i 1949, døydde Karina Helgaland. Anna var då  igjen med dei to brørne Lars og Ånen. Dermed flytta Eldrid heim til garden igjen slik at Anna ikkje blei åleine med dei to brørne. Dei fire syskena blei buande på Helgaland fram til hausten 1960. Då blei garden fråflytta.

Nekrolog i Aftenbladet i februar 1978.

Engelsk sperreballong, handsveiva telefon og batteri-radio på Helgaland

 

 

Ånen og Lars Helgaland med eit gammalt ølkrus i tre. Oppe i høgre hjørne skimtar ein telefonen som kom i 1946. (Foto: Oddvar Lavold)

Under krigen hekta det seg fast ein engelsk sperreballong i bjørkeskogen i Svartevasslia. Sperreballongane blei brukte av engelskmennene til vern mot tyske flyangrep. Denne ballongen førte vinden over Nordsjøen i retning av Vest-Norge, Ryfylke og fjellgarden Helgaland. Der hengde den seg fast i bjørkelia. Den blei ikkje verande der lenge.

- Folka på Helgaland gjorde som mannen i kråkevisa. Dei kjørte den heim på låvegolv og der vart sperreballongen som skulle verna mot flyåtak, lema sund og nytta til fredelege føremål, fortel Ingvar Bjørnhus frå Vormedalen.

- Det gummi-aktige ballongstoffet blei det laga regnklede av. Heile Helgalandsslekta fekk spesialsydde regnklede av ballongstoff.  Eg hugsar godt den spesielle gummilukta. Med ballongen følgde det også massevis av tauverk. Kor det blei av, er det ingen som veit i dag. Rester av sperreballongen blei liggjande på låven på Helgaland i årevis etter krigen, fortel Einar Helgaland frå Hjelmeland. Bestefar hans, Olaus, var frå Helgaland og var bror av dei ugifte syskena som blei buande igjen på garden mellom Kleivaland og Trodla-Tysdal.

Ånen Helgaland på veg til bygda med hesten.

- Ånen Helgaland gjekk forbi hjå oss på Kleivaland rett som det var, og jamt tok han opp dropsposen, «Kongen av Danmark», og gav meg ein bombom, fortel Ingvar Bjørnhus.

Ånen og dei andre syskena var snille, gjestfrie og vel orienterte om det meste som skjedde i verda.

Medan Ånen var  åpen,  praten og smilande, var eldstemann Lars meir stillferdig og smålåten. Men ingen må tru at Lars var nokon tosk. Han var interessert i kva som skjedde i verda og var pådrivar for at dei skulle skaffa seg radio på straumlause Helgaland. Løysinga var sjølvsagt batteri-radio. Dermed var det viktig at det alltid var eit godt og full-lada radio-batteri i huset.

Her kom bymannen Sverre Torjusen til å spela ei viktig rolle. Han ferierte tilfeldigvis på nabogarden Kløv påsken 1943. Då gjekk dei forbi Helgaland og oppdaga folgehuset til Lars som sto tomt. Han spurte om få leiga dette huset. Familien Torjusen frå byen blei tekne i mot med åpne armar på Helgaland.  Dei leigar stadig same huset. Nå er det sonen av Sverre Torjusen, Rolf, som er leigetakar.

Sverre Torjusen hadde arbeid i Televerket i Stavanger. Han hadde ofte med seg nytt radio-batteri då han kom til Helgaland.

- Men dei sløste ikkje med straumen. Vêrmeldinga var det viktigaste programmet. Dei følgde med på klokka og skrudde på radioen rett før meteorologen var på lufta, fortel Rolf Torjusen som har feriert på Helgaland i alle år sidan 1943.

Alle me som hugsar den gammaldagse vêrmeldinga der meteorologen ramsa opp «kysten Lindesnes – Åna Sira, Dalstrôka innanfor, Ryfylkeheiane», ser for seg koss folka på Helgaland sat andektig og høyrde etter. Dei gjorde seg sine røynsler med kva som egna best for dei av det som blei sagt.

- Lars var heilt klar på at vêrmeldinga for Jærens Rev passa aller best på Helgaland, seier Rolf Torjusen.

Men dei hadde ikkje berre radio. Telefon fekk dei i 1946.

Fjellgarden Helgaland blei fråflytta hausten 1960. Dei fire syskena budde i huset til venstre. Viss Ånen gifta seg og fekk familie, skulle jentene flytta i Jentehuset til høgre. Lars hadde sitt eige hus, men det fekk bymannen Sverre Torjusen leiga. (Foto: Oddvar Lavold)

Både radio og telefon var plassert i kammerset, rommet rett inn av kjøkkenet, der dei to brørne hadde kvar sin sofa til å kvila seg på. Der sto det ein liten vedaomn også. Her kunne Lars varma føtene sine på sure haust- og vinterdagar.

Dei på Helgaland delte telefonlinja med dei to andra fjellgardane Kløv og Ritland. På telefonsentralen hadde dei ulike ringesignal til dei forskjellige gardane. Nå telefonen ringde til dømes tre lange ring, visste abonnentane kven det var som fekk oppringning.

Telefon-abonnentane som hadde same linja, kunne ringja til kvarandre utan å gå vegen om telefonsentralen på Laugaland.

- På Helgaland kunne dei høyra på ringemåten kva som var på gang. Utan at dei tjuvlytta høyrde dei på ringjemåten at nå var det Anna på Ritland som ringde til Johanna på Kløv. Og som regel visste dei kva grunnen var til at det blei ringt frå Ritland til Kløv, fortel Rolf Torjusen.

Når Sverre Torjusen kom frå byen til Helgaland, var dei på Helgaland interesserte i å vita kven andre som hadde vore ute på reise den dagen. Torjusen tok rutebåt frå Stavanger til Hjelmeland og deretter bussen frå Hjelmelandsvågen til Vormedalen. På Helgaland var dei interesserte i å vita kven andre som hadde vore med på bussen.

- Du veit det at far kjente ikkje dei andre folka i bussen. Men før han gjekk av fekk han vita navna på dei andre passasjerane av bussjåføren. Dermed kunne han orientera dei på Helgaland om navna på dei andre. Som regel hadde dei der opp alltid ei forklaring på kvifor dei andre hadde vore ute på reis, fortel Rolf Torjussen. (Sjåføren var min far, Johan Laugaland)

Sjølv om dei var mykje saman, dei fire syskena Lars, Anna, Ånen og Eldrid, og var vener og vel forlikte, hadde dei ulike oppfatningar om både det eine og andre. Gardsdrifta, til dømes.

Ånen brukte slåmaskin, men Lars slo med ljå. Dei to brørne på fjellgarden Helgaland  hadde kvar sitt bruk. Den eldste Lars, hadde ein mindre part, medan den 15 år yngre Ånen hadde hovedbruket.

Om det var den yngre broren som var yngre og meir innstilt på å modernisera drifta, er ikkje godt å seia i dag, Men han slo sitt gras med maskin og kjørte høyet inn på låven med hesten.

Lars slo med ljå og bar turrhøyet inn i løa si på ryggen. Han dreiv slik dei hadde gjort på Helgaland i generasjonar. Ved å bruka ljå fekk Lars meir av graset med seg når han slo. Dermed blei det meir fôr til sauene. Slåmaskinen kunne aldri vera så finstilt at alt kom med på enga. Slik forklarte han det.

Den stillferdige Lars hadde også ei anna side. Han hadde vore sprek som ei fjellgeit i sine yngre dagar. Då far min bygde hytta ved Storsteinsvatnet, på grunn leigd av Helgaland i 1945, stilte alle mannfolka frå fjellgardane Helgaland, Kløv og Ritland på dugnad for å laga eit torvtak etter all kunstens reglar på den nye hytta.

Då arbeidet var gjort, tok dei beina på nakken og la ut over hei og hammar heim igjen til gardane sine. Utan at noko blei sagt, utvikla dette seg til kappgåing av råaste sort. Etter ei stund, vinka Lars, som var den eldste i flokken. -Berre gå, eg greier meg sjøl, var melding han gav.

Dei andre friskusane dreiv på ned ei stupbratt li der vegen går i ein lang sving på tvers av lia for at det skal vera framkommande for folk og fe. Då dei andre karane kom ned lia,  låg Lars med eit langt strå i munnviken og flirte. Då hadde han gått rett ned brattaste skrentane. Der hadde han kappsprunge med geitene i sin ungdom.

Lars var fødd i 1876. I sin ungdom var han ute i verda og tjente som dreng. Ei tid arbeidde han på garden Sande på Hjelmeland. Men det meste av sitt vaksne liv budde han på Helgaland, fram til garden blei fråflytta i oktober 1960. Då var ikkje Lars så god til å gå. Han måtte sitja på hesteryggen frå Helgaland til dei kom fram til bilvegen nede på Kleivaland i Vormedalen.

Lars døydde i 1961, 85 år gammal. Han er gravlagd på kyrkjegarden i Vormedalen.

Kong Haakon si underskrift falma fort på Helgaland

 

Anna Helgaland bøtte mange par sokkar i sitt liv.
 (Foto: Oddvar Lavold)

Kammertjenaren til kong Haakon gjorde ein tabbe den 26. januar i 1953. Han gav kongen ein penn med dårleg blekk. Haakon R skreiv kongen med si lett kjennelege handskrift på diplomet der det blei dokumentert at Anna Helgaland hadde fått kongens sølvmedalje for lang og tru teneste som vêrobservatør. Medalje og diplom blei sendt frå slottet i Oslo til Hjelmeland kommune.  Ordførar Georg Vika gjekk eins ærend på eigne føter frå Kleivaland til Helgaland for å overrekkja kongens heder til Anna.

Notis i Aftenbladet 19. mai 1953.

Både medalja og diplomet blei hengd opp på veggen i bestestova på Helgaland. Alle som kom til gards fekk sjå kva Anna hadde fått frå kong Haakon. Alle fire syskena på Helgaland var like stolte av at kongen hadde hugsa på dei oppe på fjellgarden mellom Vormedalen og Trodla-Tysdal. Kong Haakon var omtrent for ein halvgud å rekna i etterkrigsåra. Han hadde stått rank og trufast opp mot fiendane våre under krigen og berga landet frå tysker-tyranniet.

Kongediplomet frå 1953 er vel bevart, men kongen si
underskrift forsvannn  på eit par års tid.
 (Foto: Einar Helgaland)

Men trur du ikkje at underskrifta til kongen begynte å bleikna etter kort tid. Etter to-tre år var den ikkje å sjå lenger. Når folk fekk sjå helsinga frå kongen, peika Anna på staden  der det hadde stått Haakon R. - Akkurat der hadde kongen skrive navnet sitt, sa Anna.

 

Dei fire syskena på Helgaland i 1960 rett før dei flytta frå garden.  Frå venstre:
Eldrid,Anna, Ånen og Lars. Dei var ti sysken i alt. (Foto: Oddvar Lavold)

Dei fire ugifte syskena på Helgaland, Lars, Anna, Ånen og Eldrid, var umåteleg gjestfrie. Alle som kom til Helgaland blei serverte og trakterte i bestestova med alt det beste dei hadde å by på. I tillegg fekk dei sjå sølvmedalja og diplomet frå Kongen.

Blekket var dårleg i kong Haakons fyllepenn.

I over 40 år observerte Anna vêret. I den inngjerda hagen utanfor huset sto eit stativ med måleglaset der nedbøren blei samla opp. Kvar dag noterte  ho nedbørsmengde og temperatur på Helgaland. Desse opplysningane blei sende i posten til Meteorologisk Institutt.

Seinare kom det ordre om at vêrobservasjonane frå Helgaland skulle ringjast inn kvar dag. Dette blei i det meste for Anna. Tenk rikstelefon frå Helgaland til Oslo kvar dag!

- Ho ordna det slik at ho fekk dama på telefon-stasjonen på Laugaland, Anna Johanna, til å ringja til Oslo for seg, fortel 79-årige Rolf Torjusen frå Sandnes som har feriert på Helgaland heilt sidan 1943.

Det mangla aldri på arbeidsoppgåver for Anna på den veglause, straumlause fjellgarden. Systera Karina (1885 – 1949) tok seg av matstellet. Anna tok seg av det som blei rekna for kvinnfolk-arbeidet i fjøset og utandørs. Ho håndterte både rive og stuttljå med godt handlag. Og humøret og den lune replikken var der alltid.

- Tenk, nå er krigen slutt før eg fekk sjå ein einaste levande tysker, sa ho ein gong og smilte litt. Innerst inne var ho nok glad til. Systera Eldrid hadde vore i Stavanger under heile krigen som hushjelp og husholderske hjå familien Koch. Ho fekk møta både tyskarar og norske nazistar. Ho flytta heim til Helgaland i 1949 då systera Karina døydde.

Men Anna og syskena var ikkje folkesky eller aldeles heimfødingar. Fleire gonger i året reiste Anna på besøk til syskena sine. Ho hadde to systrer, Taletta og Olava, som var gifte og budde på Jøsneset Og to brør, Torkel og Olaus, som budde i Askvik, rett utanfor Hjelmelandsvågen. Frå Helgaland måtte dei gå til Laugaland der dei kunne reisa med buss til Hjelmeland.

Det blir fortalt at ein gong i sine yngre dagar bar Anna den 17 år yngre veslesystera Eldrid på ryggen gjennom den svært ulendte Djupedalen mellom Kleivaland og Helgaland. Då veslejenta ikkje orka å gå lenger, såg ikkje systera anna råd enn å ta henne på ryggen.  Her er det svært uvanleg å ferdast i dag.

På sine eldre dagar fekk Anna skikkeleg skyss. Ho blei alvorleg sjuk ein gong på 1950-talet. Inneklemt brokk, ifølge nevøen Torger Helgaland. Då kom det helikopter til gards for å bringa pasienten til sjukehuset i byen. Ei storhending på denne tida. Eg har også høyrt at ho blei frakta heim igjen til Helgaland med helikopter, men det har eg ikkje fått bekrefta.

Då Helgaland blei fråflytta i oktober 1960, sat 83-årige Anna  på hesteryggen ned til Kleivaland. Det same gjorde den ett år eldre broren Lars. Mange bygdefolk, både frå dei andre fjellgardane, Ritland og Kløv, og nede frå Vormedalen hjelpte til med flyttinga. Det var ein bygdedugnad.

Mange var også med då det var dødsfall på garden. Det var tradisjon at ein starta sørgehøgtida heime før kista blei frakta ned til bygda til bedehus og kyrkjegard. Mange måtte vera med på å skifta om å bera.

Åtte av dei 10 syskena på Helgaland samla ved faren si kiste i 1935, før kista skulle fraktast ned til kyrkjegarden i Vormedalen. Frå venstre: Anna, Lars, Karina, Torkel, Olava, Olaus, Ånen og Eldrid. Syster Taletta var død og Kornelius var i Amerika.(Bildet tilhøyrer Torger Helgaland)

Då 87-årige Tormod Helgaland døydde i 1935, blei åtte av dei 10 syskena fotograferte ved kista til faren heime på Helgaland før kista blei boren og kjørt til kyrkjegarden nede i Vormedalen.

Anna og dei tre andre syskena flytta fyrst til Breiland og seinare til Pundsnes nede på Hjelmeland. Ho levde i åtte år etter at ho flytta frå Helgaland. Ho feira 90 års dagen og fekk fin omtale i Aftenbladet:

Anna Helgaland døydde 21. august 1968 og er gravlagd på kyrkjegarden på Hjelmeland. Ei kvinne som hadde ein lang arbeidsdag bak seg. Ho var beskjeden og gjorde lite av seg.

Men kong Haakon skreiv diplom til henne, rett nok med blekk av dårleg kvalitet, og ordførar Georg Vika kom eins ærend til Helgaland for å overbera den kongelege heideren. Slett ikkje alle som fekk oppleva slikt.

(Denne bloggen skreiv eg i 2013. Den blei publisert på Aftenbladet.no. Desse bloggane blei fjerna frå nettavisa ei tid seinare. Men eg fann dei igjen ved å søka på Google.)

Emil - guttungen som fekk haik med statsministeren

 

13 år gamle Emil Mohr haika med statsministeren. Tenk det er 70 år sidan! Her er 
heikaren fotografert i sitt rette element i Hjelmelandsvågen.

Emil skulle på cupfinalen i fotball. Men han var seint ute. Ka gjorde han då? Han stilte seg opp og haika. Ein svart bil stoppa. - Hopp inn, sa sjåføren som også skulle på fotballkampen på Ullevål Stadion.

Den blide sjåføren prata om kampen, vêret og laust og fast.

Brått forsto 13-årige Emil kven sjåføren var. Det var sjølvaste statsmisteren som sat bak rattet.

Nei, det var ikkje Støre som kjørte. Dette var statsminister Oscar Torp og årstalet var 1954.

Statsministeren som var kompis med kongen. Kong Haakon 7. og
statsminister Oscar Torp frå Arbeiderpartiet.

På den tida budde 13-åringen Emil Mohr og familien hans på Frogner i Oslo. I dag bur 84-åringen og kona Kjellfrid Laugaland på Hjelmeland og delvis i Oslo. Dei er begge pensjonerte legar. I mange år budde og jobba dei i Haugesund.

Guttungar får ikkje haik med statsministeren lenger. Det var andre tider i 1954. Statsministeren budde i ein heilt vanleg leilighet i Bygdøy Alle og kjørte sjøl bilen viss han skulle ut ein tur. Livvakter og privatsjåførar var uaktuelt for norske topp-politikarar på den tida.

Søndag 24. oktober 1954 var det Oslo-laget Skeid og Fredrikstad som møttes til cupfinalen. Lyn var favoritt-laget til Emil. Statsministeren var frå Skjeberg i Østfold og var kanskje tilhengar av "aristokratane" frå Fredrikstad. Skeid slo FFK 3 – 0.

Kanskje var statsministeren invitert som gjest på cupfinalen. I Aftenposten står det dagen etterpå at kong Haakon var på finalen saman med prins Harald og prinsesse Astrid.

Og kong Haakon og statsminster Torp var svært gode venner. Dei var i London under krigen og der oppsto dette spesielle vennskapet. Frå 1941 til 1945 var Torp forsvarsminster. Han avløyste Einar Gerhardsen som statsminister i 1951. Ved stortingsvalet i 1953 gjorde Arbeiderpartiet sitt beste valresultat nokon gong. Den populære statministeren fekk ein god del av æra for det.

- Viss kong Haakon hadde hatt stemmerett, ville han også ha stemt på Arbeiderpartiet, blei det sagt den gongen.

Forfattar Hans Olav Lahlum hart laga biografien om
Oscar Torp.

Oscar Torp var ein usedvanleg vennleg og imøtekommande mann. Det gjekk gjetord om hans væremåte. Forfattar Hans Olav Lahlum skreiv biografien om han i 2008. Eg har lese denne boka som gjorde sterkt inntrykk på meg.

Då Emil kom heim til Frogner etter kampen, fortalte han foreldra om haiketuren med statsministeren.

- Kva sa dei då?

- Dei var ikkje spesielt imponert?

- Dette var "et borgerlig hjem, seier Emil som aldri har komme så nært inn på statsministrar seinare i livet.

Bestemor Duck-bilen på vinterdekk!

 

Bestemor Duck på farten  Tenk å kalla vår bil
 for Bestemor Duck-bil.

- Den gamle Bestemor Duck-bilen! Du må kvitta deg med den. Jo før, jo heller. 

Eg har venner som snakkar slik til meg.

Ka skal du med uvenner når du har slike venner?

Bilen vår er ikkje heilt ny. Det er rett. Men den har virka godt. Og når eg er på EU-kontroll: Kan dei ikkje skrøyta nok på verkstedet.

For å vera heilt ærleg. Den er blitt 20 år gammale. Viss dette hadde vore ei dotter eller ein son, hadde me vore aleina i leiligheten i dag. Det er me jo, rett nok. Men me har den gilde bilen vår nede i garasjen. Den lagar ikkje mykje sjau.

Ein grå Subaru Forrester. SUV, blei slike bilar kalla. Den kom seg fram overalt. Fira hjulstrekk og allslags.

Me gløyme aldri dagen då me fekk han. Eller kjøpte den for å vera heilt presis. Litt over 300.000 kroner.

Den sto der og skein på den svære parkeringsplassen utanfor IKEA i Sandvika utanfor Oslo.

Ein kjenning på Jæren hadde ein kontakt i Oslo som dreiv med bruktbilar. - Eg kan kontakta han. Ka slags bil vil du ha? spurte han på Jæren.

- Eg vil ha ein Subaru Forrester med automatgir, svara eg.

Kånå i sving med hjulskift.

Det gjekk ikkje lenge før eg fekk melding. Bilen var klar. Men seljaren ville gjerne ha den gamle, litle Volvoen vår i bytte. Den var gammale, og eg hadde fått klar melding om at det ikkje var lurt å kosta meir pengar på den. Men seljaren hadde ei dotter som skulle ta førarkort for bil med manuelt gir. Eg skulle få vrakpant-pengane i betaling.

Avtalen var raskt i boks. Kånå og meg drog til Oslo med den gamle Volvoen og bytta med seljaren på ein grå søndag i august 2004.

Den var rett nok brukt, men berre tre-fire månader og kjørt 3-4000 kilometer. Så god som 0m den var splitter ny, vil eg seia.

Me har kjørt og kjørt. Høgt og lågt. Nord og sør. Med tilhengarfeste og greier. Og blitt glad i denne kjøregreiå. Dei seinare åra har med kjørt mindre. Me, eigarane, er blitt 20 år eldre, me også. Derfor tar me ofta bussen. Reiser på honnør. Dermed får bilen stå tørt og varmt i fellesgarasjen i blokkå vår.

Eg har tatt det med eit flir når venner kallar våre kjære familie-medlem for Bestemor Duck-bil, men det er jo litt sårt. Det må eg vedgå.

Sjokket kom nå i haust. Dynamoen rauk. Ein ny kosta tusenvis av penger. Det var bare å krypa i det sura eplet og punga ut.

Forresten har me hatt vårt, me eigarane også. Alderen krev sitt. Kan skjøna bilen også merker alderen. Så slik går dagane.

For eit par dagar sidan gjekk kånå og meg saman om den store anstrengelsen. Det var tid for vinterdekk. Me drog vinterhjula ut av kjellarbuå og gjekk i gang.

Kånå var så ivrige at hu var i full gang med å fjerna alle mutrane på det venstra framhjulet før eg hadde jekka opp bilen. Men det ordna seg. I tur og orden skifta me hjula. Og dei andre beboarane i blokka som kom og gjekk, var øvejidde over oss som ordna med dekka sjøl. Dei andre fekk fagfolk til å ta seg av denne jobben.

Men for meg som er så hjelpaslaust upraktiske, er det ein boost for sjølkjensla (selvtilliten på norsk-dansk) kvar gong eg greier det. Sjøl om kånå måtte trø til og hjelpa meg.

Me er klar for vinterføret. I Bestemor Duck-bilen. I år også.

God tur!

Eg blir plaga av dei usynlege!

 

Slik ser dei ut! Brillene mine.

Koss kan det ha seg? I den seinare tid har eg blitt meir og meir plaga av dei usynlege rundt meg. For eksempel er dei alltid ute etter brillene mine. Viss eg tek glas-auene av meg for å ta på meg ei T-skjorta eller ein jumper, er dei ikkje råd å finna når eg har tredd klesplagget på meg.

Så må eg til og leita. For dei usynlege stel ikkje. Dei flytter ting. Det må vera for å plaga meg. Viss eg, til dømes, skiftar klede på badet og har lagt brillene på benken ved sida av vasken, så finn eg dei gjerne igjen på nattbordet. Dette er rett og slett mobbing! Skapningar som eg verken høyrer eller ser, er rundt meg heile tida.

Takka meg til kånå! Ho har eg også rundt meg heile tida. Men eg kan ikkje unngå å høyra og sjå henna. Av og til kan det bli i meste laget, men ho vil meg vel og har omsorg for meg. Det blir ein heilt annan ting, viss du forstår.

Desse plageåndene heng etter meg på butikken også. For eksempel: Enkelte av varene som eg samvittighetsfullt har notert på handlelista, er plutseleg borte frå hylla der det skal stå.

Kan ikkje gå forbi  ein så synleg
kjekspakke.

- Kjøp Kaptein-kjeks, sa kånå. Ho kan knapt nok slå eit halvstikk, men ho vil ha någe maritimt med ost på til frokost.

På butikken styrte eg rett mot hylla der det sto KJEKS med store bokstavar. Eg gjekk fram og tilbake. Seint. Kikka høgt og lågt! Ikkje ein kapein-kjeks å sjå. Til slutt gav eg opp heila greiå. Dei andre varene som eg skulle ha, sto på rett plass.

Nå kunne eg sjølsagt gått til butikkdamene eller betjeningen om du vil, og bedt om hjelp. Men då blir det alltid så mykje styr. Dei geleidar meg inn mellom hyllene og gir seg ikkje før eg har fått det eg skal ha. Eg likar ikkje så mykje oppstyr på grunn av meg sjøl.

Og vett du ka? Kånå til Bøggningsmaen på Hjelmeland berre lo av meg då eg spurte om dei hadde gøymt Fjordland-hylla på Sparen på Hjelmeland. Ho jobbar på Sparen, ser du.

Ikkje kjekt når folk ler av deg. Rett opp i trynet. Eg tok ein tur til i kjekshylla. Minst like grundig som sist. Då! Midt i hylla, heilt synleg, sto kjeksen eg var på leit etter. Ikkje fortel meg at ikkje såg den fyrste gongen. Nei, her har det vore någen som har herja med meg.

Eg kunne lett rekna opp fleire eksempel på denne elendigheta. For eksempel mobiltelefonen. Den havnar på dei mest utrulega plasser. Men den går det heldigvis an å ringja til når kånå mi er hima. Verre viss eg er åleina.

Dei usynlege burde finna på någe meir positivt. Fjerna hybelkaniner frå stovegolvet, for eksempel.

Uff! Ikkje særligt til framtidsutsikter viss eg skal bruka resten av mi tid til å gå rundt å leita etter brillene mine.

Førebels klarer eg meg heldigvis slik passeligt.

Ha ein god dag, du også!

(Du kan dela denne bloggen ved å trykka på facebook-logoen rett ned forbi her.)

Har du sett "Stavanger 1"-klokka ?

 

Denne klokka sto og støva ned under ein benk hjå 
Brødrene Anda i Stavanger. 

Under ein benk hos Brødrene Anda, skipsopphoggeriet i Stavanger, sto skipsklokka frå gamle «Stavanger 1» og støva ned. Dette skipet, «Stavanger 1», var det klassiske nattruteskipet med ein spesiell plass i hjerta til alle ekta siddisar i si tid. Det ærverdige dampskipet mista navnet sitt i 1950. Etter den tid var navnet «Kong Sverre». Den blei hogd opp i 1962.

Dette klokkefunnet blei omtalt i ein artikkel i Aftenbladet 31. desember 1976. Det går ikkje fram av denne artikkelen kva tid klokka dukka opp hjå Brødrene Anda, men i 1976 var det 14 år sidan «Kong Sverre» blei hogd opp til spiker.

«Det klinger ikke på kaien lenger» var overskrifta på avis-artikkelen. Her blir det konstatert at det er slutt på bruken av skipsklokker når fjordabåter og ferjer var klar til avgang frå byen.

- Den siste faste ringinga tok slutt 31. august 1974. Då gjekk det siste nattruteskipet frå Stavanger til Bergen. Dette sa Torgeir Torgersen, passasjersjefen i Stavangerske, til Aftenbladet.

Martin Hodnefjell med skipsklokka på "Hidle"

-Nei, det er ikkje mykje klokkeklang på kaien, sa andreføraren på fjordabåten «Hidle», Martin Hodnefjell, til Aftenbladet. Einaste unntaket skulle vera eit og anna klemt frå «Årdalsfjord», meinte Hodnefjell.

Sjølv om skipsklokke-klangen hadde stilna ved kaiane i Stavanger, var dei gamle klokkene meir ettertrakta enn nokon gong mellom suvenir-jegrane. - Me har ikkje tal på koss mange som spør etter gamle skipsklokker. Dei er tydelegvis blitt kostbare samlarobjekt, sa Per Anda.

"Stavanger 1" i fordums glans.

Klokka frå «Stavanger 1» havna på Stavanger Sjøfartsmuseum. Den fekk plass ved sida av fyrsteklasse-salongen frå det same skipet. Men i dag er hverken klokka eller salongen å sjå på museet. Plassmangel førte til at minnnene om Stavangerske sitt gamle flaggskip nå er havna på eit lager på Åmøy. Om dette er eit midlertidig opphald eller eit endestopp, har eg ikkje fått greie på. Men eg håpar på å få tak i eit fint bilde av denne klokka. Det skal få ein fin plassering i denne bloggen.

Tidlegare "Rennesøy" og "Hidle" går nå i rutefart i Vest-Canada under navnet
"Frances Barkley". 

Kan forresten ikkje dy meg. På bildet av Martin Hodnefjell på «Hidle» ser du godt klokka om bord. Heng den ennå om bord i denne båten som stadig er i fart? Nå som rutebåten «Frances Barkley» i farvatnet rundt byen Vancouver i Vest-Canada. Denne rutebåten frå 1958 hadde navnet «Rennesøy» som ny i 1958. Den skifta navn til «Hidle» i 1969. Blei klokka med til Canada?

Eg har eit visst forhold til den gamle «Rennesøy». I tre dagar, i august 1967, var eg matros om bord. Då gjekk denne båten til Skudeneshavn om sommaren. Det var surt ver. Me måtte surra bilar og ta oss av spykorger som passasjerane hadde brukt. Må vedgå at eg spydde sjøl også. Etter det var ikkje draumen om å bli sjøoffiser så forlokkande lenger.

Aftenblad-artikkelen som eg har sitert frå, var skriven av Per Fjeld. Harald Sem var fotograf.