Med "Trippen" til Ropeid og Oanes.

 

Buøy-ferja "Trippen" var ein sensasjon som ny i 1954. Foto: Stavanger byarkiv.

- Det er noko som ikkje stemmer på Sand, meldte Aftenbladet 19. mars 1964. Ein ting var at det låg ei skøyte på «Hylsfjord» sin kaiplass, men det raraste var at «Trippen» såg ut til å finna seg godt til rette som Ropeid-ferja.

Grunnen til at «Trippen» gjekk i dette sambandet, var at «Ropeid» låg på verkstedet til Stavangerske på Klasaskjæret i Stavanger for årleg ettersyn. Rett nok tok den kommunale ferja frå Stavanger berre fire småbilar på ein tur og den var så låg under taket at då dei skulle frakta ein buss over fjorden måtte dei tappa luft or dekka for å få den med seg. Men «Trippen» var gullgjev mot dei andre "reserveferjene" dei tidlegare hadde brukt i dette sambandet.

Frå Aftenbladet 19. mars 1964.

Men alle gleda seg til «Ropeid» skulle vera tilbake til helga, skreiv avisa.

Eit år seinare var «Trippen» sett inn som reserve i Høgsfjord-sambandet saman med den gamle Ropeid-ferja som nå var omdøypt til «Bru». I avisa sto det «Ropeid», men det trur eg er feil.

Dette var i slutten av september. Det blei kraftig austavind søndag 26. september. Begge ferjene hadde problem med å komma til kai på Lauvvik. Det enda med at «Trippen» gjekk på land og øydela propellen. 

Frå Aftenbladet 27. september 1965.

I Aftenbladet gjorde dei seg morosame på «Trippen» sin bekostning laurdagen etterpå. Ferja hadde tatt seg ein tripp på land, sto det. He-he.

Dermed var det «Bru» eller «Blomsterkorjå» som den også blei kalla, som aleine måtte frakta på ventande bilar langt ut over kvelden.

Trafikantane fekk melding i avisa før "Trippen" blei sett inn i ruta.

Årsaka til at den gamle Buøy-ferja frå 1954 kunne sendast ut som reserve-ferja var at det var to nyare Buøy-ferjer som tok seg av trafikken i byen: «Øybrua» frå 1956 og «Majoren» frå 1963.

Gullarmbåndet til Magnhild fekk Ropeid-ferja på nyhetstoppen!

 

Gudmor Magnhild Meltveit Kleppa og kaptein Endre Eide.
Foto: Steinar Warland.

Det var ikkje folkefesten då den nye ferja «Sand» blei døypt i 2007 eller grunnstøytinga i 2010 med både personskade og materielle skader som sørga for at Ropeid-ferja kom på riksnyhetene. Nei du! Det var gullarmbåndet som Magnhild Meltveit Kleppa fekk som gudmor for ferja.

Det kom for ein dag at dette armbåndet som ho fekk av Fiskerstrand Verft, ikkje var innrapportert til skattevesenet eller meldt inn til Stortinget sitt frivillige gaveregister. Tabloid-journalistane gassa seg med saka.

Den tredje ferja med navnet "Sand" gjekk i sambandet frå 2007 til 2015 då brua over 
Sandsfjorden blei åpna. Foto: Jon Ingemundsen.

Dette armbåndet hadde aldri vore i bruk. I 2007 var Kleppa stortingsrepresentant for Senterpartiet. Seinare same året blei ho kommunalminister og seinare blei ho samferdsesminister. Øskja med armbåndet blei med på flyttelasset frå Stortinget til departementet.

Tre år etter den store ferjedåpen rykka Magnhild ut og beklaga hendinga. Ho returnerte gåva.

Denne saka blei omtala vidt og breidt.

Magnhild tok lærdom av dette. Då ho var gudmor for ei Bokna-ferja ei tid seinare, fekk ho ei pengegåve som blei gitt vidare til Frelsesarmeen.

Den tredje ferja med navnet «Sand» var tidleg ute. Ferja kom til Stavanger i april 2007. Skroget var bygd i Litauen og ferja blei utrusta ved Fiskarstrand Verft på Sunnmøre. Ferja kosta 60 millionar kroner. Den tok 50 bilar og 255 passasjerar. Det sto fire motorar om bord på tilsaman 2396 hk. Berre to av motorane skulle brukast samtidig.

Kaptein Steinar Skogli på brua på "Sand". Foto: Jon Ingemundsen.

Etter planen skulle den nye ferja fyrst setjast inn i rute frå kommande årsskifte, men Stavangerske hadde nå gjort ein avtale om å setja inn ferja tidlegare når ferjekaien på Ropeid var tilpassa den nye ferja. På denne tida var det ferja «Frafjord» som gjekk i Ropeid-sambandet.

Over 300 frammøtt på den store ferjedåpen på Sand 24. mai 2007.
 Foto: Steinar Warland.

Ferjedåpen 24. mai blei reine folkefesten med over 300 frammøtte. Her blei det dåp og korpsmusikk og ein halvtime fri for regn.

Dåpsdagen fall saman med fødselsdagen til kommunen sin eigen diktar, Rasmus Løland. Dette sett ein spiss på dåpen. Salongane på ferja fekk navna «Kvitebjørn» og «Nashornet» og bildekket blei krydra med Løland-sitat. - Nå kan bilistane sitja og grubla og diskutera på overfarten, meinte direktøren i Stavangerske, Egil Nylund. Ferja blei sett inn i sambandet i løpet av mai 2007.

Grunnstøytinga skjedde 4. november 2010. Ferja gjekk for full fart og blei så skada at den måtte på verkstad. Fem passasjerat fekk lettare skade og ein del bilar fekk bulker.

Frå Aftenbladet i november 2010.

I 2015 gjekk ferja 68 turar i døgeret. I sommarhalvåret frakta den 1000 personbil-einingar kvar dag.

27. november 2015 blei brua over Sandsfjorden åpna. Det blei ei ny tid. Ropeid-ferja var overflødig, men ruta gjekk fram til nyttårsskiftet. Dette var punktum for ferjehistoria som hadde starta i 1928.

«Sand» blei nå sendt til sambandet Årvik – Koparneset på Mørekysten. Kor ferja med Løland-sitata er nå, har eg ikkje undersøkt.

Frå «Fusa» til «Hjelmeland» og vidare til «Sand»

 

"Fusa" frå 1969 fekk navnet "Sand" i 1993.

Den andre ferja som fekk navnet «Sand» i 1993 var slett ikkje ei ny ferja. Den blei bygd på Haugesund Slip i 1969 og levert til HSD 3. juli dette året og fekk navnet «Fusa». Systerskipet «Tysnes» blei bygd same stad og levert eit år seinare.

Dette var dei fyrste pendelferjene i HSD-flåten. Frå nå av skulle Vegdirektoratet ha eit avgjerande ord om storleik og standard. «Fusa» hadde som ny plass til 45 bilar og 335 passasjerar. 

Frå HSD si jubileumsbok i 2005.

- Dette blei på mange vis protoypen på HSD-ferjene det neste tiåret, skriv Bård Kolltveit i HSD si jubileumsbok «I rute» frå 2005.

«Fusa» skulle gå i ferjeruta Hatvik – Fusa. Men kunne ikkje gå i denne ruta om vinteren. Årsaka var at ferjeleia var for korte. HSD-leiinga hadde bedt Vegkontoret om å utbetra ferjeleia snarasr råd, skreiv Haugesunds Avis.

HSD-direktør Finn Øen som tala på overtakingshøgtida i Haugesund, opplyste at det hadde vore ein eksplosjonsarta auka i biltrafikken på ferjene til selskapet. Dei frakta 150 000 bilar i 1963. I 1968 kjørte 432 000 bilar ombord og i land frå HSD-ferjene.

Annonse frå Haugesunds Avis.

«Fusa» var fartøy nummer 25 i HSD-flåten med Wichmann-motor frå Bømlo.

I mars 1987 skreiv Aftenbladet at Stavangerske hadde overteke «Fusa» frå HSD og skulle setja ferja inn i Jøsenfjord-sambandet. Nå fekk den 18 år gamle ferja navnet «Hjelmeland». I tre år gjekk den nå mellom Tøtlandsvik og Vindsvik. I 1990 blei dette sambandet flytta ut fjorden. På Hjelmeland og Nesvik var det bygd nye ferjekaiar.

I 1993 kom det ny ferje til sambandet mellom Hjelmeland og Nesvik. Den gamle ferja blei sendt inn fjorden til Sand og overtok navnet «Sand». Ferja frå 1973 skifta navn til «Ropeid».

«Sand» den andre hadde plass til 40 bilar, men det viste seg at takhøgda over bildekket var 4,2 meter, 30 centimeter lågare enn på den gamle ferja. Dermed ville takstolane frå Meling bygg ikkje kunne sendast med denne ferja over fjorden.

Meling bygg sende inn klage til Vegdirektoratet som påla rederiet å auka takhøgda til 4,75. meter. På Meling bygg feira dei med kake, står det i den store artikkelen om Ropeid-ferjene i Sauda sogelag sitt årsskrift frå 2015.

Takhøgda var heva då ferja blei sett inn i Ropeid-samabandet.

Reserveferja "Sand" i Lysebotn. Foto: Kåre Haga.

Denne ferja blei gåande i sambandet fram til 2002. Då overtok «Frafjord» som ikkje skifta navn.

Nå blei «Sand» brukt i andre ruter i Ryfylke. Den var også utleigd til andre ferjerederi. I 2006 skifta ferja navn til «Ropeid».

I 2018 blei ferja frå 1969 seldt til firmaet Hardsjø Marine som bygde den om til service-fartøy for havbruk.

Drapet på Ropeid-ferja

 

Kaptein Njål Lovra møtte ein mann med kniv i handa.

Mannen slo i ei dør. Eg bad han roa seg. Då snudde han seg mot meg med ein kriv i handa.

Slik ordla han seg, ferjekaptein Njål Lovra, då han vitna i Ryfylke heradsrett om den dramatiske hendinga om bord i ferja «Sand» på mandagskvelden 28. januar 2000.

Ferja låg i støa på Sand og venta på neste avgang denne stille kvelden. Kaptein Lovra var kommen ned i salongen under bildekket for ha ein kaffipause i mannskapet sitt opphaldsrom då han høyrte eit forferdeleg bråk.

Denne ferja fekk navnet "Sand" i 1993. 

- Fyrst trudde eg det var ein gjeng med guttungar som hadde vore på fotballkamp på Sand. Plutseleg kom to menn stormande ned i salongen. Den fyrste var blodig og eg hoppa vekk. Han fortsette innover og greidde å stengja ei dør bak seg slik at den andre mannen ikkje fekk tak i han.

- Då eg snakka til han, snudde han seg slik at eg oppdaga kniven. Eg forsto at eg ikkje kunne rydda opp i dette  sjøl. Difor sprang eg opp i styrehuset for å tilkalla hjelp, sa kaptein Lovra.

Slik blei den stillferdige og vanlegvis lågmælte ferjekapteinen og mannskapet innblanda i den mest dramatiske hendinga som skjedde i Ropeid-ferjene si historie. Dei andre som var om bord: Billettør Jan Henry Bergsbakk, matros Jan Helge Kvaløy og maskinist Jan Skaar.

Resten av mannskapet måtte også forklara seg som vitner om dramaet om bord. Den kurdiske asylssøkjaren Seerwan Saleem Mohammed døydde av skadene han fekk i knivstikkinga. Gjerningsmannen som også var kurdisk asylsøkar, stakk av etter hendinga. Begge dei to kurderane hadde tidlegare budd på asylmottaket på Sand. Ei konflikt mellom dei to, førte til at drapsmannen var sendt til eit mottak lenger nord. Men han kom tilbake til Sand for å ta eit endeleg oppgjer med landsmannen.

Væpna politi sjekka alle bilane som reiste med ferja heilt fram til drapsmannen blei 
arrestert i Tysvær to dagar seinare. Foto: Fredrik Refvem, Aftenbladet.

Gjerningsmannen forsvann sporlaust etter dramaet om bord i «Sand». Væpna politi leita etter han natta etterpå og den påfølgande dagen. Alle bilar som kjørte om bord i ferja blei sjekka av politiet.

Neste dag blei mannen arrestert utan dramatikk i Tysvær. Då var han passasjer på ein buss på veg til Haugesund.

Det gjekk over eit år før saka kom opp i Ryfylke herredsrett. Retten fastslo at tiltalte var skuldig i drap, men det blei ikkje avsagt ein endeleg dom. Den blei utsett inntil det var avgjort om mannen hadde vore psykotisk då drapet skjedde. På dette tidspunktet var han innlagt på sikkerhetsavdelinga på Trøndelag psykiatriske sjukehus. Eg har ikkje greidd å finna korleis denne saka blei endeleg avgjort i rettssystemet.

Denne ferja fekk navnet «Sand» i 1992. Eg kjem med eigen blogg om soga til ferja som blei bygd for HSD i 1969 og fekk navnet «Fusa». I 1987 overtok Stavangerske ferja og døypte den «Hjelmeland» . I 1993 blei ferja flytta til Ropeid-sambandet og fekk navnet «Sand».

Stor stas då den nye «Sand» kom him

 

"Sand", den fyrste ferja med dette navnet, gjekk trufast mellom Sand og Ropeid frå 1973 til 1993.

Tida gjekk fort i frå den åtte år gamle ferja «Ropeid». Den hadde vore for liten frå fyrste dag. Her var det ikkje plass til meir enn 12 bilar. Hausten 1973 blei den nye ferja med navnet «Sand» sett inn i sambandet. Den hadde plass til 24 bilar og 200 passasjerar.

«Sand» fordobla kapasiteten i dette ferjesambandet og i distriktet såg ein fram til dagen ferja ble sett inn i trafikken. Ferja «Tau», bygd i 1961, vikarierte i Ropeid-sambandet sommaren 1973.

"Sand" var eit fast innslag i dagleglivet på Sand frå 1973 til 1993. Foto: Aftenbladet.

Den nye ferja blei overlevert frå Skaalurens skipsbyggeri i Rosendal til Stavangerske fredag 31. august, halvannan månad før leveringsfristen i kontrakten. Dette var byggjenummer 221 frå det tradisjonsrike skipsbyggjeriet.

I Aftenbladet sin artikkel frå overleveringa står det at dette var ei standardferje etter Vegdirektoratet sine teikningar. Den var såkalla dobbeltsymmetrisk. Det vil seia at ferja var sett saman av to like halvdeler. Praktisk ferje, men ikkje så vakker som dei ferjene som blei bygd etter tradisjonelle mål der ein la vekt på koss eit pent skip skulle sjå ut, sto det i avisa.

På Torjå på på Sand venta skulekorpset då ferja kom "him" dagen etterpå. Der venta halve kommunestyret og mange andre. Politikarar og framtidig mannskap steig om bord. Ordførar Odd Bråtveit heldt tale og det blei servert smørbrød. Deretter var det ein rask "jomfrutur" med den flaggpynta ferja innover fjorden mot Sauda og Hylsfjorden. Dette står i Suldal sogelag sitt årsskrift frå 2015.

Den nye ferja var for brei for ferjeleiet på Sand så dermed gjekk det meir tid enn planlagt før ferja kunne setjast inn i ruta. 

«Sand» var 39,5 meter lang og 9,5 meter brei. Ein Wichmann dieselmotor på 625 HK gav ferja ein fart på 11 knop.

Kaptein Bjarne Grønnevik.

Heile mannskapet på «Ropeid», med administrerande kaptein, Johannes Jonnassen i spissen, blei overført til den nye ferja. Jonassen hadde vore i Rosendal og sett etter bygginga den siste tida før overleveringa. Resten av mannskapet bestod av kapteinane Bjarne Grønnevik og Bjørn Lund, maskinistane Harry Hovden og Lars Moe,  Tolleif Selvåg, Endre Øvrebø og Einar Halvorsen var billettørar og matrosar.

Kaptein Bjørn Lund.

Det var tre skift på denne ferja som hadde beredskap døgnet rundt. Fire mann på kvart skift.

Dei tre kapteinane budde på Sand, men kom alle frå gamle Jelsa kommune. Johannes Jonassen var bror til bakarane på Jelsa, Bjarne Grønnevik kom frå Økstrafjorden og Bjørn Lund frå Høyvik. Bjørn Lund er i dag ein sprek pensjonist på 86 år.

Carstein Mortensen frå Sand kom også om bord som billettør. Tidlegare hadde han vore motormann på fjordabåten «Fjordsol». Mortensen var kjent som Sand sitt svar på Harry Brandelius. Han sat også i kommunestyret for Arbeidarpartiet.

Billettør Carstein
Mortensen.

«Sand» var romsleg og god då den kom, men trafikken auka kraftig då arbeidet begynte på Ulla-Førre-anlegget utover på 1970-talet. Spesielt i helgene når arbeidsfolket skulle heim. Då blei det mange ekstraturar.

Ferja fungerte godt i alle år i ruta. Vedlikehaldet var på topp. Ferja såg like fin ut etter 20 år i sambandet.

Då Ulla-Førre var ferdig, gjekk trafikken ned. Men med Suldalsvegen tok trafikken seg opp igjen og «Sand» blei i minste laget.

I 1992 blei «Sand» omdøypt til «Ropeid» og den blei avløyst av ferja «Hjelmeland» som overtok navnet. Nå blei ferja frå 1973 seldt til Austlandet. Nytt navn blei «Hurumferja».

Nekrolog i Aftenbladet 7-9-2007.

«Sand» - vakraste skipet i «Den hvite flåte».

 

Fjordabåten "Sand" var ny i 1953.  

«Sand» er det vakreste skipet i "Den hvite flåte", slo Aftenbladet fast etter prøveturen med den nye fjordabåten i mars 1953.

Tre tidlegare landgangsbåtar frå den andre verdenskrig fekk lite eller ingenting å gjera i krigen, men dei kom til god nytte som fjordabåtar i Ryfylke etterpå.

Stavangerske skaffa seg to slike landgangsbåtar etter krigen. Dei blei bygde om til rutebåtar. Den fyrste var ferdig i 1950 og fekk navnet «Sauda». Den neste, «Sand», var ikkje ferdig før i 1953. Jøsenfjord Rutelag kjøpte også ein slik båt. Den blei sett i fart i 1949 med navnet «Hjelmelandsfjord».

Turistane på "Sand" fekk selskap av griser frå Hjelmeland. Dei skulle til slaktar Marvik på Sand.
Grisebonde Einar Sæbæ dreg i grisen, matrosane Sigvald Helgeland og Anders Leirvik hjelper
til. Styrmann Jostein Aske heilt til høgre.

- «Sand» er landets vakreste sjøbuss, sa Stavangerske-direktør Erling Aanensen. DSD-sjefen understreka også at "Den hvite flåte" nå var blitt eit begrep som var blitt kjent også i utlandet. Selskapet hadde nettopp fått eit brev adressert til "The White Fleet, Stavanger, Norway". Avsendar var ei kanadisk kvinne som skulle bestilla plass for ein bil frå Stavanger til Sand til den kommande sommaren.

Skroget var ombygd ved Haugesund Mek.Verksted. Innredning og utrusting var gjort ved Stavangerske sitt eige verksted på Klasaskjæret. «Sand» hadde større vindu i salongane og tok seg mykje betre ut på fjorden enn søsterskipet «Sauda».

Kaptein Magnus Mikkelsen og styrmann Jostein Aske på brua på "Sand". Rormannen er Johan Lund
frå Høyvik. 

Aftenbladet hadde også mange lovord om kor lyst og hyggeleg det var i salongane om bord. - Måtte berre dei reisande vera så hensynsfulle som det vakre interiøret hadde krav på, sto det i avisa.

Eit flott maleri av den gamle dampbåten «Sand» med baugspryd og åpent promenadedekk laga av teatermalar Gunnar Alme, hadde fått plass i nedre salong.

«Sand» var utstyrt med to bommar på formasta. Dermed kunne ein plassera bilar på bakken når det var behov for det. Båten hadde plass til 12 bilar og 427 passasjerar. To dieselmotorar, begge på 300 HK, gav båten ein toppfart på 12 knop.

A. Andersen var fyrste kaptein på «Sand». Arne Fagerland var maskinsjef og Karsten Næss var restauratør.

Jostein Aske frå Mosterøy kom om bord som ung styrmann i 1955. På den tida gjekk båten i turistruta mellom Stavanger og Sand om somrane. Den gjekk frå Stavanger klokka 9.30 og var framme på Sand i 14-tida. Turistane drog vidare med buss opp over til Suldalsvatnet.

Det gjekk mange år før «Sand» fekk radar. Det skjedde fyrst då det gamle nattruteskipet «Kong Sverre» blei utrangert og skulle hoggast opp.

På vinterstid blei «Sand» brukt i ulike ruter. Den gjekk i lasteruter på Sauda og Sandeid i fleire år. Seinare gjekk den på Haugesund.

Frå 1966 gjekk «Sand» i Rennesøy-ruta. Nå var turistane erstatta med  daglegdagse reisande og mykje last av alle slag og mange kaiar. Det var tøffe tider for mannskapet om bord. Dei sleit hardt for å halda ruta. Båten blei ofte for sein. I 1969 kom ferja «Rennesøy» og «Sand» var uttjent som fjordabåt.

Båten med dei vakre linjene blei seldt til ein italiener som bygde den om til lystyacht. I 1975 forliste den i Middelhavet.