Ein gul sensasjon i fjordafarten!

"Ekspressane" kom i 1937 og 1938. Dette er "Ekspress II" som blei omdøypt
til "Strand" i 1949.

Folk sperra opp auene både på Rennesøy og i Vindafjorden. Men det gjorde dei i Sverige, Tyskland og England også. Til og med i USA skapte den flettande nye, gulmalte fjordbussen til Stavangerske store overskrifter. "Ekspress" med ein salong som tok det meste av hoveddekket, snudde opp ned på alle forestillingar om ein fjordabåt.

Nyskapningen blei bygd på Stavangerske sitt verksted på Klasaskjæret. Den blei sjøsett med Rosenberg sin store flytekran 16. april 1937 og sett i rute på Sandeid og Åmsosen frå 15. juni same året. Stavangerske-ingeniøren Ludvig Thorsen hadde konstruert fartyet og fekk overbevist sjefane i rederiet om at dette var framtida. Og det blei det. Thorsen blei seinare teknisk direktør i DSD.

Den gulmalte "Ekspress" før krigen. Eg kjenner ikkje navnet på fotografen.

Så i sommar var det 80 år sidan dampbåtane mista monopolet i fjordafarten. Framtida og dei nye, forbetra dieselmotorane var her.

Dei gamle dampbåtane gjekk 8 - 9 knop. "Ekspress" hadde ein rutefart på 13,5 knop. Fra Judaberg til Stavanger brukte nyskapningen ein time. 20 minutt mindre enn dåtidas dampbåtar. I tillegg var båten sikker og økonomisk i drift.

Stavangerske tenkte at "Ekspress" ville passa godt i Rennesøy-ruta, men postmeisteren i Stavanger, Erik Emmanuel Erichsen, var ikkje enig i det. Posten skulle raskast mulig fram og derfor burde den nye sjøbussen inn i Sandeid-ruta, meinte han. Stavangerske-leiinga bøyde seg for ynskjet. Sjølv om båten var relativt liten, var den ein god sjøbåt.  Denne båten hadde heller ikkje plass til last. Dermed var den rask ved kaiane. Snart stilte halve Ryfylke klokka etter "Ekspress", skreiv Magnus Torgersen i boka "Fjordabådane".

Fyrstesida på Aftenbladet 23. september 1937.

Det gjekk ikkje mange vekene etter at båten var sett i rute, før rykta begynte å gå: Stavangerske ville byggja endå ein fjordbuss. Og det viste seg å halda stikk. Sommaren 1938 blei "Ekspress II" sjøsett og sett inn i rutefart. Same året starta bygginga av den store fjordbussen "Fjorddrott" på Rosenberg. Den blei sett i rutefart sommaren 1939.

Med "Fjorddrott" var den optimale fjordbussen på plass. Den snudde opp ned på alle førestillingar om kva ein rutebåt kunne prestera på ein dag.

Med ein rutefart på 15 knop gjekk den fra Sauda klokka 7 om morgonen innom Sand og Jelsa til Stavanger klokka 10.45. Deretter gjekk "Fjorddrott" vidare til Haugesund der den var framme klokka 13.25. Etter 10 minutts liggetid gjekk den tilbake til Stavanger klokka 15.45 og så tilbake til Sauda klokka 16.30. Ved 20.30-tida var den tilbake i Sauda igjen. "Fjorddrott" hadde gått 164 nautiske mil på 13 og ein halv time. Det tilsvarar strekninga Tungenes - Arendal.

Gulmalte "Fjorddrott" låg 10 minutt i Haugesund før den returnerte til Stavanger og vidare til Sauda. Ukjent fotograf. 

Dei nye fjordbussane var gulmalte før krigen. Stavangerske sin "Hvite flåte" var ikkje realisert på den tida. Kvitmalte "Haugesund" kom i 1947 og med dei nye fjordbussane "Fjordsol" og "Fjordbris" i 1948 kom dei gulmalte skorsteinane. Dette blei kjennemerke på Stavangerske sin kvite flåte i etterkrigstida.

Frå fyrstkommande mandags kveld og seks kveldar etterpå skal eg rundt i Ryfylke og snakka om gamle båtar. Nå driv og gjer heimeleksa. Finnøy, Forsand, Jørpeland, Sand, Sauda, Hjelmeland og Rennesøy. Kan bli nervøs av mindre enn dette.