Dampbåten "Haukelid": Hål i skutesida tetta med dyne og betong

"Haukelid" ved Talgje i 1913. Foto: Wilse.

- Eg slo alarm då matroslugaren forut på gamle "Haukelid" var full av vatn. Skipperen kom stormande til og tetta hålet med ei dyne. På verkstedet til Stavangerske på Klasaskjæret reparerte dei skadene med betong.  Eg tenkte på dette av og til når me var ute i dårlig vêr. Jernplatene i den gamle båten var ikkje betre enn dei måtte vera. "Haukelid" sprang lekk i isen i Skjoldafjorden ein gong.

Den då 80 år gamle Bjarne Nylund frå Rennesøy fortalte meg i 2006 om si tid som ung matros om bord i den gamle rutebåten "Haukelid". Han kom om bord som 18-åring i 1944. Der blei han verande til båten blei teken ut av rute i 1950.

Stefaren hans, Edvard Høyvik, var båtsmann om bord, og han ordna jobb for unge Nylund.
"Haukelid" hadde rikeleg bemanning: På dekk var det kaptein, styrmann, fast rormann, båtsmann og to matrosar. I maskinen var det chief, maskinist, donkeymann og fyrbøtar. I tillegg var det stuert og kokk.

"Haukelid" ved iskanten i Saudafjorden. 

"Haukelid" er super-veteranbåten i Stavangerske-flåten. Den dampa rundt i Ryfylke i 81 år, frå 1869 til 1950. Som 75-åring var damparen stadig ein av dei raskaste lokalbåtane selskapet hadde til rådvelde. Rett nok var  "Fjorddrott" og dei to "Ekspressane" komne i 1939, men det var dei gamle dampbåtane som var ryggraden i fjordatrafikken fram til etterkrigstida.

"Jøsenfjord" frå Jøsenfjord Rutelag blei ein lei konkurrent for Stavangerske i Tau-ruta utover på 1930-talet. "Haukelid" blei satt inn i Tau-ruta for å møta konkurransen. Denne dampbåten hadde ikkje problem med å halda 12 knop. Men dette var ein skikkeleg "kålslugar". Det gjekk 40 tønner kôl på ein tur frå byen til Sand.  

Bjarne Nylund gjekk om bord i "Haukelid" i 1944.
Han var matros i DSD i heile sitt arbeidsliv. Her på
ferja "Rennesøy"

Det blei ei intens kappkjøring mellom Stavanger og Tau. Alle om bord var krye når vi kom fyrst til Taukaien. Viss det var passasjerar til Lindøy, måtte "Haukelid" stoppa i Lindøysundet for å setja folka over i ein ventander robåt.  Men dersom det ikkje var passasjerar til Lindøy, gjekk me full fart mens me heiv post og aviser over bord for ikkje å tapa i konkurransen med "Jøsenfjord", fortalde Bjarne Nylund i 2006.

 Nylund døde i 2011, 85 år gammal. Sonen hans, Egil, var direktør i Stavangerske i mange år. Ein skal ikkje ha mykje fantasi for å forstå at det var ein stolt matros-pensjonist som opplevde at sonen blei toppsjef i selskapet. 

I Bjarne Nylund si tid var Kristoffer Asheim kaptein om bord i "Haukelid". Olav Høyvik og Ordin Nesvik var styrmenn. Ragnvald Evensen var chief. Han omkom då "Sandeid" forliste i desember 1951. Olav Bergsagel var stuert.  Seinare var han på "Fjorddrott" i mange år.

Ingen i dag kan forklara kvifor denne båten fekk navnet «Haukelid». Den ble døypt eit år etter at bygginga av riksvegen over Haukeli var starta, men før fjellstova på Haukeli var åpna. Stavangerske har hatt fleire lastebåtar med navnet "Haukelid" etter at den fyrste "Haukelid" blei teken ut av drift.

"Haukelid" hadde denne mandagsruta i 1900: Frå Stavanger kl. 10 formiddag, Tou, Alsvig, Kjøllevig, Fiskaaenn, Nordskaar, Aardal, Sigmundstad, Fister, Ølesund, Hjelmeland. Vidare Skiftun, Knudsvigen, Hebnes, Askvig, Vormestrand, Imsland, Hoggenvig, Vikedal, Sandeid, Ilsvaag, Sandvig, Nising, Elfervig, Yrke, Straatvedt, Raunesholmen og Ohmsosen (Vats) klokka halv åtte om kvelden.

Gamle "Haukeli" malt av M. Hauge.

"Haukelid" blei bygd ved Bergens Mek. Værksted, Bergen, for Stavangerske. Levert i mai 1869. Navn: «Haukelid». Sett inn i rute på Ryfylkefjordene. Gjekk mest i Vindafjord og Skjolda-ruta, men blei også brukt i dagrute på Bergen. Fra 1910 ble den brukt som reserveskip.

Under fyrste verdenskrig var "Haukelid" patruljeskip ved Kristiansand. I heile mellomkrigstida tilbake i fjordafart. Blei seld i 1950 til Haugesund Sildolje- og Fodermelfabrik og ombygd til losjiskip og omlastingsfartøy for sild. Nedrigga til lekter og omdøpt til "Storøygrabb". Sokk i Måløysundet vinteren 1953. Seld til Brødrene Anda, Stavanger og hogd opp samme år. Maskineri: Dampmaskin 47 nhk. Gav ein rutefart på 12 knop.

Mål: Lengde: 32,3 meter. Bredde: 5,25 meter. Tonnasje: 143,3 bruttotonn