 |
| Dampbåten "Sand" var ein feiande flott rutebåt. |
- Gamle, gode «Sand» med den fine gallionsfiguren og klipperbaugen – før ombyggingen – dampet av gårde i Stavangerskes eie i 54 år, Magnus skreiv Magnus Torgersen i boka «Fjordabådane» som kom ut i 1981.
Planen min nå er å blogga om dei fjordabåtane og ferjene med navnet «Sand» som har seilt i Ryfylke. Eg reknar med at det ikkje kjem fleire slike farkostar med dette navnet etter at Sandsfjordbrua nå er bygd og fjordabåtar og ferjer nå er ute av soga i indre Ryfylke. Nå er det berre hurtigbåtar igjen. Dei får ikkje slike navn, ser det ut til.
 |
| "Sand" før ombygging i 1930. |
Stavangerske bygde ikkje denne båten sjøl. Men den var ikkje meir enn eit år då selskapet fekk kjøpa den vinteren 1899. Rederiet med navnet Søndre Bergenhus Dampskibsselskab bygde den på Fevig Jernskibsbyggeri i Grimstad. Den blei levert i mai 1898 og fekk navnet «Statsraad Haugland». Denne båten blei sett inn i ruter frå Bergen til Samnanger, Kvinnherad og Midtre Hardanger. Båten var så dyr at rederiet måtte gi opp etter kort tid.
Stavangerske fekk kjøpa båten for 102.000 kroner vinteren 1899. Nå fekk den navnet «Sand». Med dette navnet dampa den rundt i Stavangerske sine ruter heilt fram til 1953 då det kom ein heilt ny og moderne fjordabåt og fekk dette navnet. Nå fekk den gamle dampen navnet «Haukelid». I desember 1953 blei den seldt til Brdr. Anda for å hoggast opp.
Frå hausten 1899 var «Sand» å finna i Stavangerske sine rutehefte. Den gjekk mellom anna frå Stavanger om "Nærstrand" til "Saude". Avgang frå byen klokka ett og den var framme sju timar seinare. Men den var også å sjå i Årdal, på Fister og Hjelmeland. Hålandsosen, Vikedal og Åmsosen hadde anløp av «Sand» av og til.
 |
| "Sand" teikna av Oscar Gjemre i 1902. |
Bortsett frå ein periode i krigsåra, dampa «Sand» rundt i Ryfylkefjordane. Då krigen kom, blei nattruta mellom Stavanger og Bergen omgjort til dagrute. Då gjekk «Sand» i fleire periodar mellom Stavanger, Haugesund og Bergen.
 |
| Her "Sand" på stevne på Hjelmeland. |
Denne historien om den fyrste «Sand» er meir eller mindre avskrift av det som sto i Magnus Torgersen si bok frå 1981. I dag er det knapt nok folk igjen som kan hugsa denne båten. Eg har leita litt i gamle aviser og i jubileumsbøkene til Stavangerske utan å finna noko særleg.
I Stavangerske si jubileumsbok frå 1955 står det ei liste over kapteinar i selskapet dei fyrste hundre åra. Her kan eg finna mange av kapteinane som har vore om bord i «Sand»: A. Mortensen, Fasting Wathne, I. Jacobsen, Johan Nilsen, Nic. Johnsen, H. Gjerde, Jonas Andersen, Anstein Moe, Chr. Langaker, Peder Hovland og Lars Hegre.
 |
| Kaptein Anstein Moe. |
Kaptein Anstein Moe sto om bord i «Sand» i 12 år. Han var tydelegvis ein markant mann i si tid. Det var eit stort intervju med han i Aftenbladet sitt julenummer i 1965. Då gjekk «Sand» i Sauda-ruta saman med «Saude». Den eine båten gjekk frå Sauda til byen. Den andre gjekk motsatt veg. Slik var det i dampatida. På søndagane gjekk «Sand» til Åmsosen.
"At folk står på land og plystrer etter båten er vel heller sjeldsynt. Men en gang «Sand» gikk forbi en brygge et stykke ute i fjorden (den var bygget for å ta i land materialer til Dollarveien), sto det en mann og en eldre kone på bryggen. Mannen plystret på oss, og jeg syntes vi måtte gå innom, det kunne jo være noe presserende. Jeg spurte hva som sto på og sa at jeg minst trodde de skulle til jordmoren.
- Høyre du det kåna! Sa mannen.
- Ja, og så eg så e 70 år"
«Haugesund» var den siste båten der Anstein Moe var kaptein før han blei pensjonist. Intervjuet var laga av journalist Johan Lundbø.
Anstein Moe blei 89 år gammal. Han døydde i 1978.
Maskinmesteren, Nils Pedersen, var einaste maskinmannen eg fann i boka. Han begynte i selskapet i 1889.
Bilde av båten har eg nok av.
Viss det finst lesarar som har opplysningar eller spennande bilde som kan utfylla denne historien, vil eg gjerne ha kontakt. Då kan eg leggja det inn i bloggen og gjera den meir spennande.
Eg kjem med fleire «Sand»-farkostar etter kvart.
.PNG)
.jpg)
