Dei gjekk fånyttes til Setesdal for å gifta vekk systera, kom heim med kvige til trøyst

Setesdølane hadde kortaste veg til sjøen og omverda gjennom Suldal og
Hylsskardet. Dermed blei dei kjende og hadde kontakt mellom dalføra.
Foto: Odd Stråpa. 

Dei to sønnene gjekk gjennom isen og drukna. Den aldrande setesdalsbonden var enkemann og sat åleine igjen heime på garden. Han fann ut at han måtte gifta seg igjen for å føra slekta vidare. Og ordet gjekk i bygdene. Bonden var på utkikk etter eit passande kone-emne.

I Suldal fekk dei også høyra om drukningsulukka og om mannen som ville ha tak i ei kvinne å gifta seg med.

Denne historia må vera minst 150 år gammal. I den tida var det livleg kontakt mellom Suldal og Setesdal. Kortaste vegen til sjøen og sivilisasjonen frå øvre Setesdalen gjekk over heia til Suldal, over vatnet og ned til Hylsfjorden. Her var det livleg trafikk i hundrevis av år. Austmennene kjende suldølene og omvendt.

Ein stad i øvre Suldal budde det to brør og ei ugift syster. Kunne ho bli gardakjerring i Setesdal? Brørne blei enige om å gjera eit forsøk på å gifta vekk systera. Kor mykje ho sjølv fekk vera med i diskusjonen, veit eg ingenting om.

Dei to suldølene la i veg med systera over fjellet til Setesdalen. Vel framme på garden i Setesdal viste det seg at brura til den gamle bonden alt var klar. Dei var komne for seint over fjellet.

Albert Moe fortalde meg om brørne frå
Suldal som ville gifta vekk systera i
Setesdal. Foto: Anders Slagstad,

Setesdalsbonden var ikkje så veldig spretten. Han låg til sengs då suldølene kom til gards. Men han tykte det var ein fin tanke at dei to brørne ville tilby han systera som kone. Difor ba han tenestefolket om å gå i fjøset og finna ei kvige til suldølene. Dei skulle ikkje gå fram og tilbake over heia for ingenting.

Den gamle brudgommen var ikkje stort sprekare då han skulle gifta seg. Han måtte sitja på ein skammel inn med alteret i kyrkja då brureparet skulle viast.

Suldølene kom vel heim med systera og ei ny kvige. Kva som skjedde vidare veit eg ikkje. Er dette ei kjend historie i Suldal? Det lurer eg på.

Eg blei fortalt dette for 40 års tid sidan. Då reiste eg frå Sauda til byen med hurtigbåten. Frå Sand og utover sat eg og prata med Albert Moe, bror til Aftenblad-mannen Jon Moe, og ein eldre mann frå Suldalsosen. Det var dei som fortalde om brørne frå Suldal som ville gifta vekk systera si. På den tida var eg Aftenblad-journalist i Sauda. Det var heilt utenkeleg for meg å notera ned dette med tanke på nokon gong å laga ein artikkel i Aftenbladet. Dermed har eg ikkje navn på folka som det blei fortald om på hurtigbåten frå Sand til byen denne morgonen i 1979.

Dei siste dagane har eg ringt til ein del folk i Suldal og spurt om dei har høyrt om dei to brørne og systera deira. Ingen kjenner til dette slik eg fortel dette, men det er liknande soger om kvinner som ikkje blei gifte i desse traktene.

Kan nokon hjelpa meg med fleire detaljer i historia som eg høyrde?

Kolbein Bakka har skrive denne kommentaren på Facebook:

Denne soga er nok ein variant av "Soga om Radle-Gyri", nedteikna i Suldalsposten 17. januar 1997 og forfatta av Daniel Hoftun. Seinare kom soga med i boka "De e så monge lesn", ei bok Suldal Mållag gav ut i 1999 med samling av mange av Daniel Hoftun sine soger

Bjørn Magne Bringeland har skrive dette på Facebook. Her har me truleg svar på det meste som eg ikkje visste:

Bjørn Magne Bringeland Jone Laugaland, jeg er medlem i Setesdal Sogelag. Jeg har undersøkt litt rundt historien over her. Man er selvsagt ikke sikker men flere mener historien du skriver om må være en noe omskrevet versjon av historien om gamle setesdølen Hallvor Bjåii. Det står i segnet om ham at ordet (om nytt giftermål) gikk bygdene rundt, etter hvert helt til Suldal og Mo. I denne soga navngis gifteklare Gyrid Blesjestad (Radle Gyrid) fra Suldal og de to brødrene hennes Torjus Belsjastad og T. Kaldhagen. Ikke ei kvige, men ei ku nevnes også, ei ku som Hallvor B gav fra seg i takknemlighet over at de to brødrene i alle fall hadde prøvd å skaffe ham kone og også hatt en lang (mislykket) tur fra Suldal. Det står om Hallvor B både i Gamalt or Sætesdal og i Norsk Folkediktning 3, soga om Hallvor Bjå.