Bestefaren min kristna Ulladalen

Ulladalen i dag. I 2005 døydde den siste mannen i Ulladalen. Men nå er det
komme ungt par med barn i dalen. (Foto: Aftenbladet)

Olav den heilage kristna Norge. Men han hadde mykje å fara over. Eit heilt land på eit kort liv. Han hadde ikkje fylt 40 år då han fall på Stiklestad 29. juli 1030.

Kongen kunne ikkje hefta seg med avdalar og utskjeglar der har fôr fram. Dermed var de enkelte dalføre, som til dømes Ulladalen, som blei hengjande litt etter. Eg påstår ikkje at det var rame heidningar som heldt til Ulladalen, men dei var truleg ikkje kristlege nok for slik omlag 100 års tid sidan. Iallfall ikkje slik samtida såg det.

Det er her bestefaren min kjem inn i biletet. Han var frå Laugaland i Vormedalen i Hjelmeland. Ulladalen ligg i Suldal kommune opp frå Jøsenfjorden. Bestefar min måtte gå ein liten time ned til Tøtlandsvik og så ro eit par timar inn til Vadla i Jøsenfjorden og så gå vidare opp til Ulladalen derifrå. Det tok også eit par timar, vil eg tru.

Bestefaren min, Johannes Laugaland.

Bestefar, Johannes Laugaland, var gardbrukar, kommunepolitikar og lekpredikant i ledige stunder. Han  var fødd i 1874 og døydde i 1962.

 I Vormedalen var dei sterkt-truande, fromme haugianarar på denne tida. Dei tok kristentrua på alvor og song salmene utruleg seint. Viss dei begynte på salme med mange vers på ein søndags føremiddag kunne det lakka til kvelds før dei song siste verselinja.

På denne tida rauk det frå minst 12 piper berre i Ulladalen. Det budde med andre ord folk i minst 12 hus. Og når du veit koss mange ungar dei hadde på denne tida, er det godt mogeleg at det budde 100 menneske i Ulladalen. Når du kjem inn i dalen frå Jøsenfjorden kjem du  til plassar og gardar på rekkje og rad: Bekkjene, Kalhus, Bøen, Garden, Rabbane, Holmen og Løkkja.

Opp gjennom tidene har det budd kjende folk i dette dalføret: Den gjeve jenta Signe Ulladalen blei det både sunge og spela fela om. Storviltjegeren Rasmus Ulladalen gjekk det gjetord om i både Ryfylkeheiane,  Setesdalsheiane og dalstroka innafor.

Mister Ulladalen: Jakob Krumshagen.

I nyare tid var det bonde og turistvert Jakob Krumshagen som skreiv tallause lesarbrev i Stavanger Aftenblad om livet og naturen i Ulladalen, Det var forresten sistnevnte som fortalde meg at det bestefar som tok på seg å få Ulladalen skikkeleg kristna.

På ei av sine misjonsferder hadde bestefar fått med seg landhandlaren i Tøtlandsvik, Johannes Tytlandsvik, til Ulladalen. Dei to var trusfeller frå bedehuset i Vormedalen. Dessutan hadde landhandlaren robåt. Det kom jo godt med å ha en sjøkyndig mann med på slik ein tur. På Laugaland var dei ikkje så fortrulege med robåtar.

Det var ein fin varm søndag dei la i veg. Dei både rodde og gjekk. Og varmt var det. Då dei kom oppover bakkane trong dei til å kvila,.

Dei fann seg ein stein og sette seg. Etter ei stund sette dei i med ein oppbyggjeleg song. Dei to mannsrøystene høyrdest godt mellom fjell og nutar.

Nils Lio heitte ein mann som budde på ein plass opp under Hjorteland. Han var ikkje spesielt religiøst interessert og visste ikkje at det skulle vera kristeleg samling i Ulladalen denne søndagen. Det var heilt andre assosiasjonar han fekk av å høyra mannsong på ein søndag føremiddag.

Oppglødd la han i veg for å spora opp songarane. Då han kom fram til steinen der dei to vormedalsbuane sat, blei han lang i trynet.

- Og eg som trudde det var flaskekarar, sa han.

Koss det gjekk vidare med kristninga av Ulladalen og Nils Lio, fortalde ikkje Jakob Krumshagen meir om. Men det er all grunn til å tru at folket i Ulladalen og på dei omkringliggjande fjellgardane som Hjorteland, Fjellberg og Ørekvam blei grundig omvende til den rette gudstrua. Bestefar gjorde grundig arbeid når han sette i gong.