Emil - guttungen som fekk haik med statsministeren

 

13 år gamle Emil Mohr haika med statsministeren. Tenk det er 70 år sidan! Her er 
heikaren fotografert i sitt rette element i Hjelmelandsvågen.

Emil skulle på cupfinalen i fotball. Men han var seint ute. Ka gjorde han då? Han stilte seg opp og haika. Ein svart bil stoppa. - Hopp inn, sa sjåføren som også skulle på fotballkampen på Ullevål Stadion.

Den blide sjåføren prata om kampen, vêret og laust og fast.

Brått forsto 13-årige Emil kven sjåføren var. Det var sjølvaste statsmisteren som sat bak rattet.

Nei, det var ikkje Støre som kjørte. Dette var statsminister Oscar Torp og årstalet var 1954.

Statsministeren som var kompis med kongen. Kong Haakon 7. og
statsminister Oscar Torp frå Arbeiderpartiet.

På den tida budde 13-åringen Emil Mohr og familien hans på Frogner i Oslo. I dag bur 84-åringen og kona Kjellfrid Laugaland på Hjelmeland og delvis i Oslo. Dei er begge pensjonerte legar. I mange år budde og jobba dei i Haugesund.

Guttungar får ikkje haik med statsministeren lenger. Det var andre tider i 1954. Statsministeren budde i ein heilt vanleg leilighet i Bygdøy Alle og kjørte sjøl bilen viss han skulle ut ein tur. Livvakter og privatsjåførar var uaktuelt for norske topp-politikarar på den tida.

Søndag 24. oktober 1954 var det Oslo-laget Skeid og Fredrikstad som møttes til cupfinalen. Lyn var favoritt-laget til Emil. Statsministeren var frå Skjeberg i Østfold og var kanskje tilhengar av "aristokratane" frå Fredrikstad. Skeid slo FFK 3 – 0.

Kanskje var statsministeren invitert som gjest på cupfinalen. I Aftenposten står det dagen etterpå at kong Haakon var på finalen saman med prins Harald og prinsesse Astrid.

Og kong Haakon og statsminster Torp var svært gode venner. Dei var i London under krigen og der oppsto dette spesielle vennskapet. Frå 1941 til 1945 var Torp forsvarsminster. Han avløyste Einar Gerhardsen som statsminister i 1951. Ved stortingsvalet i 1953 gjorde Arbeiderpartiet sitt beste valresultat nokon gong. Den populære statministeren fekk ein god del av æra for det.

- Viss kong Haakon hadde hatt stemmerett, ville han også ha stemt på Arbeiderpartiet, blei det sagt den gongen.

Forfattar Hans Olav Lahlum hart laga biografien om
Oscar Torp.

Oscar Torp var ein usedvanleg vennleg og imøtekommande mann. Det gjekk gjetord om hans væremåte. Forfattar Hans Olav Lahlum skreiv biografien om han i 2008. Eg har lese denne boka som gjorde sterkt inntrykk på meg.

Då Emil kom heim til Frogner etter kampen, fortalte han foreldra om haiketuren med statsministeren.

- Kva sa dei då?

- Dei var ikkje spesielt imponert?

- Dette var "et borgerlig hjem, seier Emil som aldri har komme så nært inn på statsministrar seinare i livet.

Bestemor Duck-bilen på vinterdekk!

 

Bestemor Duck på farten  Tenk å kalla vår bil
 for Bestemor Duck-bil.

- Den gamle Bestemor Duck-bilen! Du må kvitta deg med den. Jo før, jo heller. 

Eg har venner som snakkar slik til meg.

Ka skal du med uvenner når du har slike venner?

Bilen vår er ikkje heilt ny. Det er rett. Men den har virka godt. Og når eg er på EU-kontroll: Kan dei ikkje skrøyta nok på verkstedet.

For å vera heilt ærleg. Den er blitt 20 år gammale. Viss dette hadde vore ei dotter eller ein son, hadde me vore aleina i leiligheten i dag. Det er me jo, rett nok. Men me har den gilde bilen vår nede i garasjen. Den lagar ikkje mykje sjau.

Ein grå Subaru Forrester. SUV, blei slike bilar kalla. Den kom seg fram overalt. Fira hjulstrekk og allslags.

Me gløyme aldri dagen då me fekk han. Eller kjøpte den for å vera heilt presis. Litt over 300.000 kroner.

Den sto der og skein på den svære parkeringsplassen utanfor IKEA i Sandvika utanfor Oslo.

Ein kjenning på Jæren hadde ein kontakt i Oslo som dreiv med bruktbilar. - Eg kan kontakta han. Ka slags bil vil du ha? spurte han på Jæren.

- Eg vil ha ein Subaru Forrester med automatgir, svara eg.

Kånå i sving med hjulskift.

Det gjekk ikkje lenge før eg fekk melding. Bilen var klar. Men seljaren ville gjerne ha den gamle, litle Volvoen vår i bytte. Den var gammale, og eg hadde fått klar melding om at det ikkje var lurt å kosta meir pengar på den. Men seljaren hadde ei dotter som skulle ta førarkort for bil med manuelt gir. Eg skulle få vrakpant-pengane i betaling.

Avtalen var raskt i boks. Kånå og meg drog til Oslo med den gamle Volvoen og bytta med seljaren på ein grå søndag i august 2004.

Den var rett nok brukt, men berre tre-fire månader og kjørt 3-4000 kilometer. Så god som 0m den var splitter ny, vil eg seia.

Me har kjørt og kjørt. Høgt og lågt. Nord og sør. Med tilhengarfeste og greier. Og blitt glad i denne kjøregreiå. Dei seinare åra har med kjørt mindre. Me, eigarane, er blitt 20 år eldre, me også. Derfor tar me ofta bussen. Reiser på honnør. Dermed får bilen stå tørt og varmt i fellesgarasjen i blokkå vår.

Eg har tatt det med eit flir når venner kallar våre kjære familie-medlem for Bestemor Duck-bil, men det er jo litt sårt. Det må eg vedgå.

Sjokket kom nå i haust. Dynamoen rauk. Ein ny kosta tusenvis av penger. Det var bare å krypa i det sura eplet og punga ut.

Forresten har me hatt vårt, me eigarane også. Alderen krev sitt. Kan skjøna bilen også merker alderen. Så slik går dagane.

For eit par dagar sidan gjekk kånå og meg saman om den store anstrengelsen. Det var tid for vinterdekk. Me drog vinterhjula ut av kjellarbuå og gjekk i gang.

Kånå var så ivrige at hu var i full gang med å fjerna alle mutrane på det venstra framhjulet før eg hadde jekka opp bilen. Men det ordna seg. I tur og orden skifta me hjula. Og dei andre beboarane i blokka som kom og gjekk, var øvejidde over oss som ordna med dekka sjøl. Dei andre fekk fagfolk til å ta seg av denne jobben.

Men for meg som er så hjelpaslaust upraktiske, er det ein boost for sjølkjensla (selvtilliten på norsk-dansk) kvar gong eg greier det. Sjøl om kånå måtte trø til og hjelpa meg.

Me er klar for vinterføret. I Bestemor Duck-bilen. I år også.

God tur!

Eg blir plaga av dei usynlege!

 

Slik ser dei ut! Brillene mine.

Koss kan det ha seg? I den seinare tid har eg blitt meir og meir plaga av dei usynlege rundt meg. For eksempel er dei alltid ute etter brillene mine. Viss eg tek glas-auene av meg for å ta på meg ei T-skjorta eller ein jumper, er dei ikkje råd å finna når eg har tredd klesplagget på meg.

Så må eg til og leita. For dei usynlege stel ikkje. Dei flytter ting. Det må vera for å plaga meg. Viss eg, til dømes, skiftar klede på badet og har lagt brillene på benken ved sida av vasken, så finn eg dei gjerne igjen på nattbordet. Dette er rett og slett mobbing! Skapningar som eg verken høyrer eller ser, er rundt meg heile tida.

Takka meg til kånå! Ho har eg også rundt meg heile tida. Men eg kan ikkje unngå å høyra og sjå henna. Av og til kan det bli i meste laget, men ho vil meg vel og har omsorg for meg. Det blir ein heilt annan ting, viss du forstår.

Desse plageåndene heng etter meg på butikken også. For eksempel: Enkelte av varene som eg samvittighetsfullt har notert på handlelista, er plutseleg borte frå hylla der det skal stå.

Kan ikkje gå forbi  ein så synleg
kjekspakke.

- Kjøp Kaptein-kjeks, sa kånå. Ho kan knapt nok slå eit halvstikk, men ho vil ha någe maritimt med ost på til frokost.

På butikken styrte eg rett mot hylla der det sto KJEKS med store bokstavar. Eg gjekk fram og tilbake. Seint. Kikka høgt og lågt! Ikkje ein kapein-kjeks å sjå. Til slutt gav eg opp heila greiå. Dei andre varene som eg skulle ha, sto på rett plass.

Nå kunne eg sjølsagt gått til butikkdamene eller betjeningen om du vil, og bedt om hjelp. Men då blir det alltid så mykje styr. Dei geleidar meg inn mellom hyllene og gir seg ikkje før eg har fått det eg skal ha. Eg likar ikkje så mykje oppstyr på grunn av meg sjøl.

Og vett du ka? Kånå til Bøggningsmaen på Hjelmeland berre lo av meg då eg spurte om dei hadde gøymt Fjordland-hylla på Sparen på Hjelmeland. Ho jobbar på Sparen, ser du.

Ikkje kjekt når folk ler av deg. Rett opp i trynet. Eg tok ein tur til i kjekshylla. Minst like grundig som sist. Då! Midt i hylla, heilt synleg, sto kjeksen eg var på leit etter. Ikkje fortel meg at ikkje såg den fyrste gongen. Nei, her har det vore någen som har herja med meg.

Eg kunne lett rekna opp fleire eksempel på denne elendigheta. For eksempel mobiltelefonen. Den havnar på dei mest utrulega plasser. Men den går det heldigvis an å ringja til når kånå mi er hima. Verre viss eg er åleina.

Dei usynlege burde finna på någe meir positivt. Fjerna hybelkaniner frå stovegolvet, for eksempel.

Uff! Ikkje særligt til framtidsutsikter viss eg skal bruka resten av mi tid til å gå rundt å leita etter brillene mine.

Førebels klarer eg meg heldigvis slik passeligt.

Ha ein god dag, du også!

(Du kan dela denne bloggen ved å trykka på facebook-logoen rett ned forbi her.)

Har du sett "Stavanger 1"-klokka ?

 

Denne klokka sto og støva ned under ein benk hjå 
Brødrene Anda i Stavanger. 

Under ein benk hos Brødrene Anda, skipsopphoggeriet i Stavanger, sto skipsklokka frå gamle «Stavanger 1» og støva ned. Dette skipet, «Stavanger 1», var det klassiske nattruteskipet med ein spesiell plass i hjerta til alle ekta siddisar i si tid. Det ærverdige dampskipet mista navnet sitt i 1950. Etter den tid var navnet «Kong Sverre». Den blei hogd opp i 1962.

Dette klokkefunnet blei omtalt i ein artikkel i Aftenbladet 31. desember 1976. Det går ikkje fram av denne artikkelen kva tid klokka dukka opp hjå Brødrene Anda, men i 1976 var det 14 år sidan «Kong Sverre» blei hogd opp til spiker.

«Det klinger ikke på kaien lenger» var overskrifta på avis-artikkelen. Her blir det konstatert at det er slutt på bruken av skipsklokker når fjordabåter og ferjer var klar til avgang frå byen.

- Den siste faste ringinga tok slutt 31. august 1974. Då gjekk det siste nattruteskipet frå Stavanger til Bergen. Dette sa Torgeir Torgersen, passasjersjefen i Stavangerske, til Aftenbladet.

Martin Hodnefjell med skipsklokka på "Hidle"

-Nei, det er ikkje mykje klokkeklang på kaien, sa andreføraren på fjordabåten «Hidle», Martin Hodnefjell, til Aftenbladet. Einaste unntaket skulle vera eit og anna klemt frå «Årdalsfjord», meinte Hodnefjell.

Sjølv om skipsklokke-klangen hadde stilna ved kaiane i Stavanger, var dei gamle klokkene meir ettertrakta enn nokon gong mellom suvenir-jegrane. - Me har ikkje tal på koss mange som spør etter gamle skipsklokker. Dei er tydelegvis blitt kostbare samlarobjekt, sa Per Anda.

"Stavanger 1" i fordums glans.

Klokka frå «Stavanger 1» havna på Stavanger Sjøfartsmuseum. Den fekk plass ved sida av fyrsteklasse-salongen frå det same skipet. Men i dag er hverken klokka eller salongen å sjå på museet. Plassmangel førte til at minnnene om Stavangerske sitt gamle flaggskip nå er havna på eit lager på Åmøy. Om dette er eit midlertidig opphald eller eit endestopp, har eg ikkje fått greie på. Men eg håpar på å få tak i eit fint bilde av denne klokka. Det skal få ein fin plassering i denne bloggen.

Tidlegare "Rennesøy" og "Hidle" går nå i rutefart i Vest-Canada under navnet
"Frances Barkley". 

Kan forresten ikkje dy meg. På bildet av Martin Hodnefjell på «Hidle» ser du godt klokka om bord. Heng den ennå om bord i denne båten som stadig er i fart? Nå som rutebåten «Frances Barkley» i farvatnet rundt byen Vancouver i Vest-Canada. Denne rutebåten frå 1958 hadde navnet «Rennesøy» som ny i 1958. Den skifta navn til «Hidle» i 1969. Blei klokka med til Canada?

Eg har eit visst forhold til den gamle «Rennesøy». I tre dagar, i august 1967, var eg matros om bord. Då gjekk denne båten til Skudeneshavn om sommaren. Det var surt ver. Me måtte surra bilar og ta oss av spykorger som passasjerane hadde brukt. Må vedgå at eg spydde sjøl også. Etter det var ikkje draumen om å bli sjøoffiser så forlokkande lenger.

Aftenblad-artikkelen som eg har sitert frå, var skriven av Per Fjeld. Harald Sem var fotograf.

Sinte, sure, ut av sommartid-søndag

 

Kånå si veggklokka. Kjekke å sjå på, men vanskeleg å finna ut kva klokka er.

Kånå seier eg er sure. Eg er berre alvorlege svarar eg. Slik har det vore i over 50 år. Men på dei søndagane når klokka skal stillast frå eller til sommartid, har kånå rett. Eg er både sure, forbanna og føler meg hjepaslause og håplaust gammale.

I min ungdom var det ingen som hadde høyrt om digitale ting og andre galne gjenstandar som du måtte vera barnebarn for å forstå deg på. Når du skulle stilla klokka haust og vår, var det berre å ta tak i storevisaren og føra den fram eller tilbake. Det var berre det med å hugsa at klokka skulle stillast fram mot sommaren om våren og tilbake til sommaren om hausten. Så enkelt var det.

Eg er ikkje gått heilt ut på dato. Korttidsminnet er slikt passeligt på plass. På laurdagane, før me skal skifta tid, set eg klokka som eg har på nattbordet ut i vinduskarmen. Då stiller den seg sjøl. Den er sånn digitale, du veit, mobilen også. Den og går automatisk over.

Kånå går til sengs på laurdagskvelden og seier ho er trøtt og vil sova så lenge som råd. Eg ligg meir eller mindre halvvaken og lurer på koss mykje klokkå er blitt. Slik var det denne natta også. Eg lista meg inn i stovå og fann ut koss langt me var komne på natta.

Typisk! Billige bensin. Eg hadde full tank.

Då eg om sider snakka til kånå, var klokka anten halv elleve eller halv ti. Eg var ikkje heilt sikker.

Apropos hu eg er gift med. For to-tre år sidan kjøpte ho ei veggklokka. Den er nesten umulig å sjå på viss du skal finna ut ka klokkå er. Men hu blir i så godt humør av sjå på denne klokkå. I dag måtte eg klyva opp på ein stol for å stilla denne greiå. Ein mann på 75 år utan verdens beste balanse. Eg kunne slått meg i hel, viss eg hadde ramla ned.

Etter at eg hadde gjort det, irriterte eg  meg over alt. Ikkje minst galen blei eg då kånå reiste seg etter frokosten, som eg hadde laga, og sa: -Ska du ikkje stilla mi klokka?

Så blei eg sur for all slags andre ting også:

Så høyrte me på Erika Fatland i nitimen i radioen. Suksessforfattaren som har skrive om sine fantastiske reiser i all slags løgne land. Ho presterte å seia at ho var i frå den litle plassen Ølen. Går det an?  Etter mine Ryfylke-mål er Ølen ganske stor. Forresten låg Fatland-slakteriet i nabobygda Sandeid, like til Vindafjord-politikarane slapp til bondekooperasjonen og Gilde på same plassen. Då blei gamle Fatland forbanna og flytta til Ølen. Der, i litla Sandeid, hadde Erika vokse opp viss det ikkje var for at gamlingane flytta heila greiå til Ølen.

Eg var så sein med å skrua av radioen då klokka var 11 at eg oppdaga at NRK har kutta ut gudstjenesten på NRK1. Då må du over på gammelmannskanalen P1 +. Var det ikkje for å spreia gudsordet og vermeldingar at NRK blei oppretta?

Så gjekk eg ein liten tur i det ganske fina vêret. Då blei eg sur igjen. Det kosta 18,79 for bensinen på denne søndagsføremiddagen. Typisk. Eg hadde full tank på bilen min.

Dagen begynte å gå. Var det meir gale? Jo. I stova har eg ei lita klokka. Den er også digitale, men stiller seg ikkje sjølv, som andre digitalistar.

Siste utfordring. Greidde å stilla denne klokka utan hjelp av eit
einaste barnebarn. 

Ein utfordring. Fekk det ikkje til. Det var rett før eg sa stygge ord.

Men så gjekk eg på nettet og fann ein bruksanvisning. Trur du ikkje at eg greidde å få denne velsigna klokka til å visa rett tid.

Takk og pris. God søndag.

Forresten: Min tidlegare nabo, Sigvart Østrem, ringte. Han forsto ikkje at eg kava meg opp med å stilla klokker. Hjå han sviv klokkene som dei vil sjøl. Dei går på sommar eller vintertid heile året. Enkelte tek livet lett. 

Skipsklokka på ferja "Sand" held stand etter 51 år!

                                 

 

Skipsklokka frå "Sand" er stadig på same plass sjøl om ferja 
har skifta navn. Foto frå Magne Gunnar Andersen.

Skipsklokka var sjølsagt på plass då den nybygde ferja «Sand» blei levert frå Skaalurens Skipsbyggeri i Rosendal i august 1973. Denne klokka heng på same plassen på styrehusveggen den dag i dag.

Sjølv om ferja blei for liten for Ropeid-sambandet og seldt til Austlandet i 1993 og mista navnet sitt, står det «Sand 1973» på klokka ennå. Siste året som Stavangerske-ferje var  navnet «Ropeid».

Stor stas då ferja "Sand" blei sett inn i Rppeid-sambandet i 1973. Du kan skimta 
skipsklokka ved døra inn til styrehuset. Foto: Aftenbladet.

Dei nye eigarane, Ferjeselskapet Drøbak – Hurum -Svelvik, gav den tidlegare Ropeid-ferja navnet «Hurum-ferja». Ferja skal stadig vera i bruk som reserve-ferja i ulike ferjesamband i fjordane austpå, blant anna over Svelvikstrømmen mellom Svelvik og Verket. Rederiet Bastø Fosen er nå eigar av ferja.

"Hurum-ferja" skal stadig vera i bruk som reserveferje. Foto: Svelvikposten.

«Sand» var ei av dei fyrste pendelferjene i Ryfylke. Den var rask og funksjonell i ruta og hadde ein fart på 11 knop. Ferja var bygd etter Vegdirektoratet sine standard-teikningar og blei ikkje oppfatta som vakker som ny. Ferja hadde ein Wichmann hovedmotor på 625 HK.

I 1973 representerte «Sand» eit stort framskritt i Ropeid-sambandet. Forgjengaren «Ropeid» som var ny i 1965, tok berre 12 bilar og blei raskt for liten etter at Ryfylkevegen var åpna. Trafikken auka i åra som kom med Ulla Førre-utbygginga og då Suldalsvegen blei åpna for trafikk, blei «Sand» etterkvart i minste laget.

Mange hugsar Carstein Mortensen som blid
billettør på "Sand".

Ferja var i god stand då den blei seldt. Maskineri og teknisk utstyr fungerte godt. I tillegg hadde mannskapet malt, pussa og vaska slik at ferja var like fin som ny etter 20 år i Ropeid-sambandet. Dette gjaldt nok skipsklokka om bord, også.

I boka mi, «Fjordabåtene», som kom i 2005, kan du lesa ein fyldig omtale av «Sand». Eg er sjølsagt interessert i alle innspel frå lesarar av denne bloggen.

«Solbakk»-klokka blei ikkje med til Sameland!

 

"Solbakk"-klokka er stua vekk på eit Norled-kontor i dag.

Før den tidlegare Tau-ferja «Solbakk» blei sendt nordover til  Bjørklids Ferjerederi på Lyngseidet i 2000, blei skipsklokka fjerna. Seinare blei den hengjande til pynt i ein korridor på rederikontoret i Stavanger. Då ferja var ny i 1978, var rederinavnet Stavangerske, seinare Rogaland Trafikkselskap og nå Norled.

Viss ferja gjekk nordover utan skipsklokke, har dette strengt tatt vore eit brot på sjøvegsreglane. Det er påbode også på dagens nye ferjer. Sjølv om dei sjeldan eller aldri er i bruk,

Dei gamle skipsklokkene blir ikkje brukt som "dekorasjon" på korridorveggene lenger. Dei er stua vekk på eit tomt kontor for tida.

"Solbakk" i full fart i Ryfylke. Som ny i 1978 var det tre raude ringar i skorsteinane.
 Foto: Johannes Østvold.

-Denne klokka hang ved døra inn til styrehuset på «Solbakk». Det var berre dør på eine sida av styrehuset  på denne ferja, seier Malvin Langvik som var styrmann og vikar-kaptein på denne ferja frå den var ny i 1978.

I kraftig sidevind begynte klokka, som ikkje var i dagleg bruk, å slå på eiga hand. - Då blei det sett opp ein tau for å halda klokka i ro, seier Langvik.

Sjølv om «Solbakk» var ei moderne pendelferje, fekk den ikkje noko langt liv i Tau-sambandet der trafikken auka kraftig frå år til år. I 1982 blei den flytta over til Rennesøy-sambandet. Seinare gjekk den i Midtsambandet mellom Stavanger og Nedstrand.

"Stallovarre" tilbake i Stavanger som reserve-ferje.

Bjørklids ferjerederi gav ferja navnet «Stallovarre». Dette er det samiske navnet på ein fjelltopp i Lyngen.

Ferja med det "løgna" navnet kom tilbake til Ryfylke-fjordane i 2010. Då hadde Bjørklids ferjerederi mista anbudet sitt. «Stallovarre» var arbeidsledig og blei leigd ut til Norled i Stavanger som reserve-ferje. Mange av oss ferje-interesserte kjende sjølvsagt ferja igjen.

Eg har laga fleire bloggar om den tidlegare Tau-ferja som er den einaste ferja som har hatt navnet «Solbakk» og så seinare blei kalla opp etter ein fjelltopp i Sameland. Ferja eksisterer ennå. Nå med navnet «Jotunheim».