1,3 millionar kinesarar til Preikestolen kvart år?

Ein rik kinesar har kjøpt Verkshotellet på Jørpeland. Nå strøymer nok dei
 andre kinesarane på. Kor skal dette enda henne?

Viss 5000 nordmenn dreg til Kina i løpet av eit år for å oppleva den kinesiske mur, er dette omlag ein promille av befolkninga i Norge. Dersom ein promille av kinsesarane får det for seg at dei vil dra til Norge og Preikestolen for å ta ein selfie og dra heim igjen, snakkar me om minst 1,3 millionar menneske årleg. Dei skal gå fram og tilbake til denne fjellhylla over Lysefjorden i løpet av sommarhalvåret. I tilllegg kjem spanjolar, polakkar, russarar, italienarar, tyskarar og all verdens folkeslag.

Innlysande at dette blir ein milliard-business som kanskje ikkje heilt vil erstatta den snart fallerte oljenæringa, men ein vil komma godt på veg ved å satsa på turismen. Ikkje lenge før folk med pengar vil hiva opp eit hotell eller to på Strandalandet. Eg ser det for meg: Clarion Pulpit Rock på Jøssang og Comfort Pulpit Alpin på Barka.

Det er eit problem at det til denne tid ikkje har vore råd å gå på do ved Preikestolen. Mange har teke opp dette. Derfor vil ikkje eg gå inn i dei detaljene. Eg ser derimot eit heilt anna problem og då er det ikkje dette at rike kinesarar nå kjøper opp Verkshotellet på Jørpeland og mange andre bygg på Strandalandet.

Tenk om alle kinesarane finn ut at det er eit fantastisk trygdesystem her i Norge. Til og med barnatrygd, kontantstøtta og alle slags subsidier. Når dei har teke selfien sin og ser seg omkring og slår fast at alt er såre vel og bestemmer seg for å slå seg til her i landet. Viss dette skjer, vil det i løpet av fire år vera fleire kinesarar her i steinrøyså enn det er nordmenn i dag. Eg berre nevner det. Det er mange som reknar på alle andre slags problemstillingar i dag og er blitt skrekkslagne. Dette med kinesarane har dei ikkje tenkt på. Før i tida var det mange som var opptekne av "Den gule fare". Men det har gått heilt av moten i dag.

Kineser-kalkylene mine er inspirert av forfattaren Kjell Aukrust. Han les i si tid om gjennomsnittshøyden på norske rekruttar som auka frå år til år. I 1910 var gjennomsnittshøyden 171 centimeter. I dag er den på 179,9 centimeter. Aukrust rekna seg tilbake til slaget på Stiklestad i 1030. På den tida var gjennomsnittshøyden på norske menn, ifølge Aukrust, 28 centimeter. Tilfeldig passerande på Stiklestad i 1030 ville ikkje ha sett noko slag, men dei ville høyra eit sværa ståk nede i graset.

Meir seriøse folk har ved å studera graver frå viking-tida funne norske menn var cirka 1,50 meter på den tida då slaget på Stiklestad blei avvikla. Dette har eg lese meg til på nettet før eg sette meg til å skriva denne bloggen.

Eg kjørte flybuss på skjærtorsdag og langfredag. På desse to dagane hadde eg med meg 15 unge kinesarar som alle skulle til Pulpit Rock. Flotte, høflege ungdommar som snakka godt engelsk og hadde gjort grundig research før dei landa på Sola. Eit lite minus til dei som hadde ordna seg privat innkvartering i Strandgata på Sandnes. Ikkje lett når du kjem til Sola seint på Skjærtorsdag. Då gjekk det ikkje buss til Sandnes. Dei måtte reisa med meg til Stavanger og ta Kolumbus-bussen derifrå. Ganske bakvendt spør du meg. Om dei fant husrommet sitt på Sandnes, veit eg ingenting om.

Eit knippe med italienske studentar og ei smilande russisk dame hadde eg også med meg til Fiskapiren. Eg sa pasiba tre gonger til den russiske dama. Einaste ordet eg kan på russisk.

Preikestolsesongen varer heile året nå. Men nå tar trafikken seg kraftig opp framover våren. Blir spennande å sjå om det blir ein halv million Preikestol-turistar i år. Du må håtta på at dei fleste kinesarar har moderne mobiltelefonar. Dei får sjå store mengder selfiar frå Norge før 1. mai. Dermed smittar Preikestol-feberen rasande fort.

God, gul påske!

Ut å gå i pissevêret!

Me gjekk ut i regnet og tenkte på hytta i fjellet. Betre enn ingenting.

 - Betre å gå ut i påskeregnet enn å sitja inne og stura framføre dataskjermen og drøyma om sol og silkeføre i fjellheimen, tenkte me i dag. Som tenkt, så gjort.

Forresten går det godt an å tenka på fjellpåske når ein er i byen. Avkommet var på den litla familiehytta vår i Hjelmelandsheia i palmehelga og sende bilde til oss.  Der har eg vore mange gonger opp gjennom åra og har mange slags minne.  Me gamle klarer kanskje også ein tur opp der før snøen går. Langtidsvarslet er ikkje så gale fram mot neste helg.

Far min investerte i visebok då han innvia hytta i 1945. Den hang på ein spiker på veggen og blei henta ned når stemninga var god i kveldinga.

- Flaumen går, i Noreg er vår, song far min. Han blei nasjonalromatisk i høgfjellet.

- Tenk så hette ho Anunsia og faren var bager på Lund-sia, kunne mor mi stemma i med ein tone som eg aldri har klart å komma på seinare. Mor mi hadde eit meir poetisk sinnelag enn far min og foretrakk kjærleiksviser frå Kristiansand.

 På 1950-talet var det så primitivt at det knapt nok var ein reiseradio å oppdriva på ei lita enkel fjellhytte. Så allsang og vri-åtten var tidsfordriv om kvelden før heile familien på fem kvelva seg oppi to dobbeltkøyer og sov omtrent som steinar når me la godviljen til. 

Om morgen kunne det vera iskaldt i hytta og stakkars den som måtte hoppa berrføtt på golvet og fyra i ovnen slik at det blei leveleg temperatur for dei som låg varmt og godt under teppe og dyna.

Ein blid joggar som ropte hei. Ikkje kvardagskost.

Her i byen meir behageligt. Etter frokost i dag heiv me på oss regnklede og freste ut i naturen. Det yrte ganske lett då me starta turen langs Stokkavatnet. Me hadde ikkje turveien heilt for oss sjøl, men det var god plass. Avstressa stemning. Ein smilande joggar som ropte hei til oss. Slikt er ikkje kvardagskost på desse kanter.

Ein rar lyd fekk meg til å lura. Kva slags fugl kan dette vera? Men veit du kva det var? Ulyden kom frå ei slakk viftereim. Uff. Det var ein kjent lyd. Me må få bilen på EU-kontroll rett over påske.

Turistforeningen viste oss vegen. 

Det er ikkje så lett å gå seg vekk rundt Stokkavatnet. Dei raude T-ane til Turistforeningen viser oss både retning og gir oss navn på rutene me går.

Me kasta oss ut i naturen og baska oss trøytte. Men Turistforeningen viste oss vegen heim.

Lat flaumen gå, Anunsia!

Det er snart middag.

På tur med "Hundvaag 1" til "Jøsenfjord"-styrehus

Slik såg styrehuset på "Jøsenfjord" ut i januar. Det er gjort mykje
 etter den tid. (Foto: Vidar Hauge)

Ein storarta anledning torsdag kveld til å få studera arbeidet som pågår med å restaurera styrehuset på "Jøsenfjord" og til å få seg ein gratis-tur med "Hundvaag 1" i havnabassenget i Stavanger. Styrehuset blei teke av "Jøsenfjord" og sett i land på Natvigs Minde  til restaurering før båten blei slept til Kristiansand i mai i fjor.  

Andelslaget Jøsenfjord Rutelag har lagt årsmøtet sitt til Natvigs Minde. Ikkje noko problem å stilla opp sjølv om du ikkje er andelseigar ennå. Medlemskap kan du ordna på turen over til holmen i havna.

Styremedlem i Jøsenfjord Rutelag og skipper på "Hundvaag 1", Torstein Randa, fyrer opp Rubben på den gamle byferja og fraktar "Jøsenfjord"-eigarane over til Natvigs Minde. Båten går frå Ryfylkekaien der dei raude BB-slepebåtane har fast liggjeplass presis klokka 18.

"Hundvaag 1" fraktar folk til årsmøtet. (Foto: Erling Jensen)

- Koss mange passasjerar har du plass til på "Hundvaag 1" ?

- 55 passasjerar kan eg ta. Men eg går gjerne fleire turar viss det er nødvendig. Det er ikkje lengre beten, seier skipper Torstein Randa. 

Før sjølve årsmøtet blir det omvisning på byggjeplassen der skipsbyggjar Curtiss Andersson og assistent Hannes Reuter har komme godt i gang med restaureringsarbeidet. Planen er at dette prosjektet skal blir ferdig utpå ettersommaren. Då skal styrehuset takast ut i friluft og  pakkast inn i påvente av at "Jøsenfjord" skal komma tilbake frå Kristiansand. 

- Arbeidet med styrehuset er kostnadsrekna til 1,1 millionar kroner. Me manglar mellom 300.000 og 400.000 kroner av desse pengane, seier styreleiar Lars Randa.

Sjølv om Riksantikvaren snart har spytta i nesten 10 millionar kroner for å setja "Jøsenfjord" i gammal, god stand, går alle desse pengane utelukkande til gjera stålskroget tipp-topp. 

I fjor forsynte Riksantikvaren "Jøsenfjord"-selskapet med 2,9 millionar kroner. I kjem det ytterligare 6 millionar kroner. Alle desse pengane går med til arbeidet som pågår på Bredalsholmen Dokk og Fartøyvernsenter i Kristiansand. 

- "Jøsenfjord" vil truleg stå i dokken her heile dette året. Pengane frå Riksantikvaren går til å setja i stand skroget frå baugen og bak til skottet i forkant av maskinrommet. Me treng meir midler frå same kant neste år for å få fullført skroget. Det må lagast ny kjøl. Berre den kjem på 700.000 kroner, seier styreleiar Randa. Det er Skipskontrollen som avgjer koss mykje av det gamle stålet som må skiftast ut. 

Torsdag kveld kjem det meir informasjon om restaureringsarbeidet på "Jøsenfjord" til dei som møter opp på årsmøtet. 

Spennande. Me gledar oss!

"Jøsenfjord" slik den såg ut som DSD-båt etter 1975. (Foto: Aftenbladet)

Frå kos til kaos

Slik ser det ut i stova vår. Ikkje kom på besøk!

Etter 30 år i fred og harmoni på Byhaugen er me kasta ut i det komplette kaos på Tasta.

- Kor er buksa mi? Kan du finna skjorta mi? Eg er sikker på at eg la det her då eg kledde av meg i går.

Slik er livet mitt nå. Berre rot.

Då oljeprisen gjekk mot null dollar pr. fat og husprisane rasa i oljehovudstaden i fjor haust, fekk sonen vår og hans familie eit generøst tilbod av foreldra. Viss dei fekk selja rekkehuset sitt, skulle dei få kjøpa huset vårt på Byhaugen for ein rimeleg pris. Me gamle ville flytta i blokk viss dei unge kunne løysa oss ut.

Me var jo heilt sikre på at det var totalt uråd å få selja eit rekkehus til ein brukande pris slik tidene har blitt i Stavanger. Dermed blei me heller ikkje særleg deprimerte då dei unge meldte frå om visningar utan interessentar og manglande bud. På Byhaugen er det godt å bu. Her blir me til dei må bera oss ut, sa me til kvarandre når ingen høyrde på.

Rett nok mumla kona mi noko om at me burde orientera oss litt på boligmarkedet i byen. Gå på visning av og til og finna ut koss prisane var. Eg fnyste.

- Eg gidd ikkje gå å sjå på leiligheter som blir selde lenge før me måtte vera klare for å kjøpa. På visningar går eg berre viss det er heilt nødvendig, heldt eg fram.

Kvinner har ein eigen evne til å bekymra seg over problem som aldri oppstår. Dette veit jo me mannfolk alt om. Kona mi kan liggja vaken ei heilt natt og bekymra seg for eit eller anna som muligens skal kunna skje neste dag.

Soverommet vårt. Kan du sjå senga vår?

For meg er det heilt omvendt.  Heilt sutalaus går eg omkring og anar fred og ingen fare. Men når problema plutseleg har lagt seg over meg og mine, blir det snart krise. Eg gir heilt opp. Då er det lettare for ho eg er gift med. Ho har jo gått gjennom alt som finst av problemstillingar på førehand. Då styrer ho som oftast.

Sjokket kom rett over nyttår. Då blei rekkehuset seldt. Avkommet, den slampen, hadde lova å vera ute av huset i løpet av tre veker.

Nå var gode råd dyre for oss. Det gjekk berre eit par timar frå me fekk melding om hussalget til me var på den fyrste visningen.

Den fyrste leiligheten me såg på, var heilt flott. Her var det fellesgarasje, heis og inneglassa veranda. Den var nesten ny og eigaren var på sjukeheim. Prisen var også akseptabel. Me kunne flytta rett inn så snart kjøpet var i boks. Ho som eg er gift med, var heilt i ekstase og klar til å dra til Byhaugen og pakka.

Eg er ikkje heilt idiot. Her får me vita klokka to at me må ut på husjakt. Så er me på ein visning og slår til med ein gong. Det er ein million tilsvarande leiligheter til salgs i Stavanger akkurat nå. Det var jo heilt på trynet og handla så raskt.

- Kva kan eg finna på nå, spurte eg meg sjøl og begynte å vandra rundt og kikka på vegger og tak og inventar. Det måtte jo vera ein grunn til at denne flotte leiligheten ikkje var seld for lengst. Av og til er eg heldigvis snartenkt.  Eg kikka ut på den flotte, innebygde verandaen.

- Her må det vera nordvendt. Kva tid kjem det sol på denne verandaen?

- Klokka 12, svara eiendomsmeglaren.

Vel heime på Byhaugen blei det ein heftig diskusjon om leiligheten me hadde sett på.

- Sola kjem alt for seint. Som pensjonist vil eg sitja ut i sola på føremiddagen og tenkja på alt som eg aldri fekk gjort då eg var yngre, sa eg.

- Pøh. Det er jo aldri sol i Stavanger, innvende kona.

Eg fekk viljen min. Me måtte sjå på fleire salgsobjekt. Det var jo noko gale på alle. Anten fant fruen feil eller så var det eg som protesterte. Dersom det gjekk seint å finna ein plass å bu, var det planen å leiga lagerplass for flyttelasset vårt og leiga oss eit husvære inntil vidare. Me orienterte oss på dette markedet også.

For å gjera ein fleire veker lang historie kort: Me fann ein leilighet som me likte begge to. Og alle sa at me gjorde eit godt kjøp. Masse sol og greier.

Problemet var at son, svigerdotter og tre ungar kom flyttande før me var ute. Då begynte kaoset. Kartongar og svarte plastikksekker svirra i lufta. Me bar ut og inn.

Ektesenga blei demontert på Byhaugen og skrudd saman igjen på Tasta. Me sov i vår nye leilighet for to veker sidan. Det var verken komfyr eller kjøleskap, men me ordna oss med kaffitraktar på kjøkkenbenken og  kjølebag på balkongen. Middag fekk me på Reinskau som alle andre på Tasta.

Men alt var ikkje OK i den nye leiligheten. Vegger og tak skulle malast. Det var kravet kona hadde stilt. Ingen problem å bu her for det, meinte eg.

Me inviterte malarar på besøk for å gi oss pris på jobben.

Forstå meg rett. Eg har ingenting mot utlendingar, men eg likar ikkje at dei kysser kona mi på hånda når dei kjem for å sjå på ein malarjobb. Der går grensa. Me fekk heldigvis tak i folk som oppførte seg meir sømmeleg enn som så.

Då me hadde malarar på Byhaugen, gjekk det ganske greit å bu heime mens jobben blei gjort. Det går ikkje i ein leilighet på Tasta. Dei skulle mala tak, vegger, vinduer, dører og kjøkkenskap. Dørhåndtaka blei skrudde av. Ektesenga måtte dekkast med plast og papir. Me søkte ly på det eine soverommet, men måtte kapitulera.

Etter to-tre dagar i ny leilighet på Tasta, kom det ynkelege tilbaketoget. Me måtte ta inn på eit soverom i det gamle huset vårt på Byhaugen. Her bur me som andre flyktningar med det aller nødvendigaste i kvar vår bag. To-tre netter har me overnatta i hytta på Hjelmeland og sist lørdag drog me på overnattingsbesøk til Bryne.

I den nye leiligheten ser det forferdeleg ut. Eg er heilt på gråten. - Alt ordnar seg. Til helga kan me sikkert flytta inn, seier kona.

Sånne interiørreportasjar i aviser og ukeblad har eg

berre hatt forakt til overs for tidlegare.

Nå hatar eg dei!

Min barndoms melkebil-sjåfør er død

Arne Hetland med den siste melkebilen han kjørte mellom
 Vormedalen og Årdal.

Du høyrte at han kom ved middagstider. Litt during av ein dieselbil, skranglande melkespann, eit par ord til ein avstigande passasjer og ein hjarteleg lått før han fôr vidare. Heim til Meland der 'u Lilly venta med middagsmaten. Han etterlet seg ei røys med tomme spann og ei pappøskja med kolonialvarer på melkerampen. Du trong ikkje klokka, du kunne sjå det på melkerampen at det var langt på dag. 'An Arne Hetland var hima i Vormedalen igjen.

Nå er vår barndoms melkebilsjåfør over alle himlaleite. Det er til å få klump i halsen av.

 Den godslege mannen som  i åravis kjørte melkespann til meieriet i Årdal, døydde på sjukeheimen i Årdal i sist veke. Han blei 86 år gammal. Nå skal han begravast på kyrkjegarden som ligg rett over steingjerdet frå heimen der han budde heile sitt liv. Få fekk så kort veg frå vogge til grav som Arne Hetland.

Han var berre guttungen då faren døydde. Men mora Anna sørgde for at både han og søstera Marie fekk ein god og trygg oppvekst på gardalappen på Meland. Så snart han var ferdig med folkeskule og konfirmasjon, var han klar for arbeidslivet.

Du kjenner sikkert typen mann du også. Ein stor og kraftig kar med grov mannsrøyst, men blid og lettleg med eit handlag som får ting til å falla lett på plass. Somme er slik. Arne var ein av dei.

På Laugaland gjekk bøndene saman rett etter krigen og kjøpte ein Ferguson traktor, ekta gråtass, til å pløya åkrane med. Unge Arne blei hyra inn som traktorkjørar. Han fôr rundt på pløying i heila Hjelmeland, ja til og med på Finnøy var han og pløydde med gråtassen.

Etterpå drog han i militæret. Han var ein av dei mange etterkrigsungdommane som var i Tysklandsbrigaden. Det må ha vore litt av ein overgang å komma frå den fredelege Vormedalen til eit krigsherja Tyskland.

Vel heime igjen var han med på å byggja Kjerrlibrua og forlengja Fundingslandsvegen. Han var arbeidskamerat med Ingvald Mæland, Per Moen, Olav Fossane og fleire som eg ikkje kjem på i farten.

Men det var som melkebilsjåfør at Arne Hetland blei bygdakjendis.

Denne bilen fekk Arne Hetland då den var ny i 1961.
 Her er det kollega Jens Sie som har arva den.

Ryfylkeveiens billag var det flotte firmanavnet på det lokale busselskapet. Den kombinerte melkebilen, halvt buss, halvt lastebil, hadde endestasjon i Vormedalen. På denne bilen fekk Arne Hetland sjåførjobben. Det vil seia at han var sjåfør frå Vormedalen til Hjelmeland og spannalempar resten av vegen til Årdal. Frå Hjelmeland var det Ragnar Larsen som var sjåfør. Dette var ein Dodge med dieselmotor som ikkje fekk noko langvarig liv på ruta.

Etter nokre år blei det så mykje melk at Arne Hetland blei utstyrt med ein flunkande ny Mercedes melkebil bygd hjå Brødrene Repstad i Søgne. Med denne kjørte han ruta sjøl heilt til meieriet i Årdal. Frå Hjelmeland kjørte Ragnar Larsen melk med lastebil til Årdal.

Melkebilen frå Vormedalen tok med alle spann frå Vormedalen og Fjellet utover til dei siste blei sette på planen ved Husstølveien. Deretter gjekk ruta til kaien i Hjelmelandsvågen. Der kom melkespanna frå Jøsneset og Jøsenfjorden med rutebåten. Dei skulle også til Årdal med bilen frå Vormedalen.

Melkebilen var jo rutebil også. Folk som skulle til byen, måtte opp sju økter før dag. Klokka halv sju kjørte Arne Hetland frå Vormedalen og halv åtte gjekk rutebåten frå Hjelmeland. Kvar einaste dag var det folk som skulle reisa. Sjølv om det offisielt berre var plass til ni passasjerar, var det aldri ein som sto igjen på vegen. Og var det fint vêr var det god plass på lasteplanet. Og sjåføren snakka med alle om vind og vêr. - Det rigna godt i nått. Det var hølar i lokka på melkespanna, hugsar eg Arne sa meir enn ein gong.

Fullasta med melkespann kjørte Arne vidare frå Hjelmeland til Årdal. På denne strekninga samla han opp nye passasajerar som skulle til Tau og med ferja til byen. Melkebilen korresponderte med Tau-bussen i Årdal. Den som var med i den gamle melkebilen, fullstappa med folk og overlessa med spann, opp Mjølhushagane på fyrste gir og med ein fart på 25 kilometer i timen, sikra seg eit minne for livet.

Når spanna var tømde og vaska, var det ikkje berre til å kjøra fort og gale him til Vormedalen igjen. Fyrst skulle han ha med smør, ost og returmjølk frå meieriet til melkeleverandørane. Så skulle sjåføren innom på krambuer, postkontor, lensmannskontor og utføra store og små ærend. Det var aldri nei i Arne Hetland sin munn når det var spørsmål om ei beina.

Då Arne Hetland måtte slutta som sjåfør,
 begynte å fletta sete på jærstolar.

Ikkje rart at han kjende alle og alle kjende han.

Då mjølketankbilen skviste ut melkespanna og den geniale, kombinerte melkebilen, kjørte Arne Hetland vanleg buss i ein del år. Han kjørte skuleruter og ruta til Sand og til Tau.

Sjåførkarrieren fekk ein litt uventa stopp då Arne Hetland fekk litt hjertetrøbbel. Men han sette seg ikkje ned av den grunn. Han fletta sete i jærstolar, han malte og tapetserte for folk.

Han var gift med nabojenta Lilly og dei fekk to døtrer. Lilly, Anne Lise og Aud hadde ein kjærleg ektemann og far.

Arne Hetland heldt hus og heim i god stand. Der var aldri noko rot rundt han. Ein vinter klaga Lilly til søstera Gjertrud over all snøen som var kommen. - Du kan ikkje klaga på snøen du. 'An Arne tar jo snøen mens den er i lufta, svara søstera.

Det er ein gild mann som er død. Han blei 86 år.

Mor mi hadde alibi

Mor mi i sin ungdom.

- Alibi, kva er det?

Rektor Øyvind Grotmol heva blikket frå læreboka og såg spørjande ut over latinklassen på Bryne Gymnas. 12 elevar som brukte tre år av sitt unge liv til å prøva å læra eit språk, latin, som ingen snakka lenger, men som alle slags framandord kom i frå.

Ingen av dei flinke jentene som kunne latinleksa framlengs og baklengs kvar dag, visste kva alibi var.
Ingen av dei meir alminnelege guttane heller. Eg så meg rundt i klassen. Nølande retta eg handa i vêret.

Rektor Grotmol såg på meg.

- Laugaland. Kva er alibi?

- Du har alibi når du kan føra bevis for at du ikkje var på ein stad der det har skjedd ein forbrytelse, svar eg.

Rektor Grotmol nikka tilfreds og skrytte hemningslaust av meg.



- Laugaland les mykje utanom. Det bør alle gymnasiastar gjera, sa han og såg på jentene som kunne leksa på rams kvar dag og på dei andre elevane som var variantar av typen middelhavsfarar. Eg høyrte definitivt til den siste gruppa.

Det høyrer med til historia at Grotmol gjennomskua meg etter kvar og kalla meg både slubbert og lathans.

Men det meste av dei to åra me hadde rektor Grotmol i latin på gymnaset, slapp eg lett unna. Eg kunne ikkje leksene spesielt godt, men kunne av og til eit framandord som dukka opp når Grotmol hadde ein av sine mange digresjonar. Han spora totalt av frå leksa vår når han begynte å vri og vrengja på eit eller anna latinsk ord som var høgst levande på 1960-talet. Å elska heiter amare på latin. Så amatør det er ein som elskar sin sport eller kva det måtte vera. Fyrst når det ringde ut til friminutt, vakna Grotmol og begynte å herja med latinpensum. Me slapp omtrent aldri ut frå latintimane før det ringde inn til neste time.

At eg les mykje utanom, var berre tull. Det var mor mi som hadde lese mykje utanom. Ho og hennar fem sysken hadde berre sju års folkeskule. Men det mangla ikkje på evner.

Frå eg var åtte-ni år gammal og fram til alle hormonene begynte å herja rundt i kroppen, sat eg mykje og les i det som måtte finnast av aviser, bøker og kulørt vekepresse. Når eg møtte på ord og problemstillingar som eg ikkje fann ut av, ropte eg på mor.

Mor, kva er alibi? Ho visste sjølvsagt det. Eg fann det heilt naturleg at mor mi visste det. Det var vel heller sjelden med mødre som kunne gjera greie for den slags ord.

Alibi-episoden frå Bryne fekk aldri mor mi høyra om. Ganske flaut at eg ikkje takka mor mi meir for at ho lærte meg å bli glad i ord og lesing og slekters gang og Hjelmeland før i tida.

I dag er det morsdag. Til sommaren er det ti år sidan mor mi døde stilt og roleg, 82 år gammal.  

Politikarane tullar med trolleybussen!

I Aftenbladet fann eg bildet av denne trolleybussen frå Sveits. 

Trolleybussen kom plutseleg seilande inn i den stadig pågåande kollektiv-debatten på Nord-Jæren i haust. Det skulle gå trolley i Stavanger igjen etter over 50 års pause. For meg står det for lengst klart: Bussar og bybane er altfor vanskeleg for dei stakkars politikarane vår. Plutseleg står ikkje trolleybussen så sterkt politisk lenger. Nå vil dei folkevalde ta ein batterirunde.

Her kjem litt rein innsikt:

Eg er verken for eller mot trolleybuss. Men eg har faktisk jobba på trolleybuss. Trur du at eg lyg? Nei du. Som samfunnsansvarleg student i Bergen frå 1970 til 1975, gjorde eg ein formidabel innsats gjennom studietida med å halda den kommunale etaten Bergen Sporvei i gang. På den tida hadde Sporveien to trolleybuss-linjer. Linje 2, sjølve hovedpulsåra i det bergenske bussliv, gjekk i den tida frå Bolstad ved Mannsverk forbi Haukeland sykehus til sentrum og endestasjon under Smørs bro.  Den andre trolleyruta var linje 5 som gjekk Mulen - Møhlenpris.

Som student uten uniform, men med skjegg, halvlangt hår, strikkegenser og fløyelsbukse blei du ikkje akkurat teken mot med stor jubel i det etablerte bussførar-miljøet i Sporveien. Men det var sjåførmangel. Studentar med buss-kompetanse hadde dei bruk for. Me fekk kjøra gamle dieselbussar, og ein og annan ny, til me såg mannen med ljåen. Men det å kjøra trolley-buss, var uaktuelt for tilfeldige student-noviser. Kravet var fast tilsetting og ansiennitet for å bli opplært i å tråkla ein gul buss med kjælenavnet Spurtning med stenger på taket. Stengene skulle ha kontakt med luftledningane slik at bussen fekk straum. I nokon kryss skulle bussen renna gjennom slik at luftledningane valde rette ledningar på vegen vidare. Viss sjåføren brukte "gasspedalen" skifta stengene over til ledningane til den andre busslinja. Litt opplæring måtte til. Studentane blei ikkje påkosta den slags kurs.

Inngangen var bak på Sputniken. Det sat konduktøren og selde billettar.

Men det var fleire jobbar på trolleybussen. På linje 2 var det konduktør. Dei gamle trikkekonduktørane var omskolerte til busskonduktørar og sat bak i bussen og selde billettar. Alle som skulle kjøra buss, blei opplærte i billettsalg på trolleybussen. Studentane fekk i tillegg ofte jobben med å vikariera bak i "bingen" som konduktørplassen blei kalla. Passasjerane gjekk inn bak på desse bussane og kjøpte billettar medan bussen var i fart. Raskt og effektivt.

I 1971 eller 1972 ville sporveisleiinga kvitta seg med trolleybussane. Då starta trolleybuss-marakkelet i Bergen. Det gjekk jo 15-20 bussar drivne med rein elektrisitet i bytrafikken. Tenk for ein miljøkatastrofe viss dei blei skifta ut med dieselbussar. Politikarane gjekk bananas. Bergen Sporvei
blei pålagde å driva vidare med trolley slik at miljøet blei berga. Det har vore trolleybussar i alle år i Bergen. Heilt fram til i dag.

Bergen Sporvei reiste til det kommunist-styrte Tsjekkoslovakia og kjøpte Skoda trolleybussar. Dei var omtrent ubrukelege. Det gjorde spesielt inntrykk på meg at Skoda-bussane ikkje hadde plass til kjettingar i hjulkassane. Når snøen la seg i Hansa-byen, blei trolleybussane erstatta med durande diesel.

Skoda-fiaskoen førte heller ikkje til noko trolley-punktum. Den eine trolley-generasjonen etter den andre har trilla rundt i Bergen. Min yngste son slapp inn i trolley-paradiset. Kry som ein hane kjørte han linje 2 på Natlandsveien som vikar. Han fekk aldri fast plass, men likevel.

At Stavanger-politikarane ikkje var særleg begeistra for nye trolleybussar, var ikkje overraskande. Men at dei klaga på desse straumlinjene i bygatene, var uventa. Bybanen som dei same politikarane var så begeistra for, hadde også hatt bruk for straumledningar i lause lufta.

Og bybanefantasten Per A. Thorbjørnsen frå Venstre uttalte at trolleybussen var utgått på dato alt i 1969 då han reiste frå Bergen. Av alle burde han visst at i Bergen blei trikken utrangert alt i 1965.

Nå har dei fått Bybane i Bergen. Den har sett mange slags hår i hovudet på politikarane i Bergen. Då banen skulle byggjast nordover frå sentrum stoppa alt opp i ein politisk labyrint som ingen ser ut til å kunna klara opp i.

Og ein ting må du vita: Om ikkje lenge kan du reisa med Bybanen frå sentrum til flyplassen på Flesland. Men då må du ha god tid. Turen til flyplassen vil ta ein time. Dei som driv flybussen i Bergen, ser framtida lyst i møte.

Slik eg ser det må jo trolleybuss vera betra enn bybane. Det må vera betre å reisa med ein farkost med gummihjul enn ein som går med jernhjul på skinner.

Batteribussar er ikkje ferdig utvikla ennå. Dei må ladast og ladast. Eg trur ikkje at dei kvite elbussane som har gått i Stavanger den siste tida, har vore nokon stor suksess.

Kollektivtrafikk er for innfløkt for politikarar.

La oss få dieselbussar med turbo. Brumm. Brumm.