Sex i robåt

Robåt i solnedgang. Foto: Ove S. Førland frå Ryfylke-bok av Kolbjørn Hauge.

 Robåten låg og dreiv i det fine sommarvêret mellom Fisterøyane i sommar. Ambulansebåten "Rygerdoktoren" kom susande, og mannskapet om bord oppdaga den drivande robåten. Sjølsagt måtte dei sjekka dette og styrte rett på robåten. Her kunne det ha skjedd ei ulukke.

 Au, au. Då dei kom opp til, oppdaga dei idyllen. I båten var det eit elskande par som kosa seg på ein av dei få, fine dagane me hadde i sommar. Kapteinen på "Rygerdokteren" var ikkje sein om å svinga hardt styrbord for å komma seg bort frå dei kjærleiksdyrkande i robåten.

Denne historia skreiv eg i Jonebloggen på aftenbladet.no i oktober 2009. Sjølv om eg seinare la ned eit større arbeid for å finna ut om dette var ei sann historie eller ikkje, kom eg aldri til nokon klar konklusjon.

Dette kan vera ei vandrehistorie på liknande vis som den om betongbil-sjåføren som skulle heimom eit ærend midt i arbeidstida og oppdaga at kona hadde besøk av ein elskar. Denne mannen hadde parkert folkevogna med soltak rett utanfor huset til betongbil-sjåføren. Dette var ein fin sommardag. Derfor var takluka teken bort. Betongbilsjåføren laga ikkje store scenar inne huset. Han tippa derimot betonglasta i folkevogna som sto så lageleg parkert utan for huset. 

Oslo-avisa Dagbladet fekk ein gong i 1970-åra tips om at dette hadde skjedd i Bergen. Avisa passa på at dei ikkje sjekka historia i hel. Den blei trykt og heile landet lo av den kreative betongbil-sjåføren. Etterpå lo folk av dei naive Dagblad-journalistane som hadde trudd på vandrehistoria som var kjend over heile den vestlege verda.

Nå er me på full fart mot sommar igjen. Sjølv om temperaturane ikkje er allverda, er me alle klar til å kasta av oss vinterkleda og dra på sjøen når varmen kjem. 

Norled-ferja "Ørland" fotografert på Brekstad i fjor sommar.

                   
På Sunnmøre har dei alt hatt ein forsmak på sommarvarme. Dermed kom den første meldinga om drivande robåt i år frå Volda-området. Meldinga kom til Hovedredningssentralen for Sør-Norge på Sola som bad båtar på fjorden ved Volda om å sjekka farvatnet rundt seg. Vakthavande på brua på ferja "Ørland"oppdaga den drivande trebåten. Då dei kom nærare, såg dei at det var folk i båten. 

- Det viste seg at ingen led noen nød, men tilsynelatende hadde en hyggestund, skreiv Hovedredningssentralen på Twitter. 

Nettutgåva til Sunnmørsposten, smp.no, tok denne saka på det ytterste alvor. Dei snakka med vakthavande redningsleiar Johan Mannsåker som sa det var opp til lesaren sjølv å vurdera kva ein ville leggja i omgrepet hyggestund.

Her vil nok både den eine og andre raskt begynna å tenka på sex i robåt, vil eg tru. 

Men smp.no gjekk vidare. Dei fekk tak i eigaren av robåten. Her får du sanninga: 

 Smp.no har søndag kveld vært i kontakt med eieren av båten. Han har muligens en anna versjon av hyggestund enn det ferjemannskap og HRS har formidla.

- Det vil si, hvis hyggestund betyr NRK P2 på podcast og en presskannekopp med kaffe, så er vi enige, for det var det jeg holdt på med, sier han, og utdyper:

- Jeg var ute og rodde, og blei rett og slett sliten. Med bar overkropp la jeg meg ned i båten og hvilte.

- Jeg forstår at jeg har laga oppstyr ved å la båten drive, og det beklager jeg. Neste gang det passer med ei hyggestund skal jeg ta de nødvendige forholdsreglene, sier han.

Rutebåt og robåtar på Hjelmeland.

Folk skal ha elska i robåtar i tidlegare tider også. I alle fall har folk snakka om at dette skjedde. Eg har høyrt om ei liknande hending frå ytre delen av Sandsfjorden i det som tidlegare var Jelsa kommune for over 100 år sidan. 

Ein mann som budde ein stad på strekninga mellom Marvik og Hebnes, hadde vore vekke ei tid. Nå var han ventande heim. Kona kom roande til næraste rutebåtkai for å henta han. 

Gjensynsgleda var stor og gjensidig, og det var langt å ro heim. Dermed skjedde det same då som nå for tida. Folk oppdaga ein drivande robåt og måtte ut og ta seg av båten.

Då dei kom innpå, stakk ein smilande mann hovudet opp: - Me berre kvile litt, me, sa han. 

Eg håpar at me nå får ein fin sommar slik at robåtane kan få driva fritt i fjordane. 

Fargesjokk på fjordabåtane våre

Den flunkande nye "Rygerprins" på Tau i dag.

I alle år har me elska fjordabåtane våre, fargane, rederiflagga og båt-navna. Nå må me stoppa raseringa av restane av den maritime kulturarven vår. Ignorante byråkratar må stoppast før alt er øydelagt!

 Eg er forresten også dansande galen fordi Stavangerske ikkje brukar sitt rette rederinavn på dotterselskapet som driv hurtigbåtar og ferjer. Norled er eit bastard-navn. Stavangerske er det schwung over.

Tidlegare i dag sat eg og venta på ferja på Tau. Plutseleg kjem det ein hurtigbåt rennande og klappar til kai rett ved sida av ferjekaien. - Grønt tak på styrehuset. Lurer på kva Norled-båt dette er, tenkte eg. Må innrømma at eg har sett og forstått at hurtigbåtane til Norled som går i dei vakre Ryfylkefjordane, nå har fått same grønnfargen som bussane som kjører for Kolumbus i Rogaland.

Men dette var ikkje ein Norled-båt. Rødne-logoen avslørte at dette fartyet kom frå Sjernarøy. Eg var rask med å sikra meg eit bilde av den nye båten med navnet "Rygerprins".

Eg kan berre konstatera at nå blir det eit samansurium av fargar på hurtigbåtane. I Ryfylke blir Kolumbus sine hurtigbåtruter delte mellom Norled, Rødne og Jon Arne Helgøy.

"Fjordfart" på Tau i fjor sommar.

Frå sommaren av skal alle desse båtane ha grønne tak på styrehuset og ei grøn og blå Kolumbus-stripe over fenderlista. Fargen på sjølve skroget vil variera med rederiet. Svart på Norled-båtar, blått på Rødne og kvitt på Helgøy sin eine båt i fast Kolumbus-fart.

På skutesidene blir det svære Kolumbus-logoar. Litt mindre rederi-logar. Men navnet på båten må du leita etter med lupe. Ikkje lett for oss som interesserer oss for båtar og båtnavn.

"Fjordkatt" på Sand i 2013.

 I Hordaland har dei ikkje Kolumbus. Det fylkeskommunale tiltaket som organiserer alle kollektiv-trafikk i dette fylke, har fått navnet Skyss. Navnet er fint, men fargane dei har plukka ut er verre enn i Rogaland. Rustbrunt, kvitt og svart. Desse fargane blir brukt på bussar, båtar og Bybanen i Bergen.

Norled sin "Fjordkatt" som gjekk i fleire år i fjordane våre, blei sett inn i ei pendlarrute  mellom Nordhordland og Bergen i fjor. Då framsto den brått i bybane-fargar. Båten hadde ein gjesteopptreden i Ryfylke på ettersommaren i fjor. Heilt ukjenneleg med brunt styrehus-tak.

"Fjordkatt" i Skyss-fargar.

I Oslo er det Ruter som styrer med kollektivtrafikk. Norled-båtane som går mellom Aker Brygge og Nesodden har fått svære Ruter-logoar på skutesidene pluss kvite tak på styrehusa.

Hurtigbåtane som går mellom Bergen og Sogn på anbud frå Sogn og Fjordane fylkeskommune, er ikkje pålagt spesielle fargekrav. Her går Norled-båtane med sine originale fargar og navnet på fartyet er lett synleg på skutesidene. Slik skal det vera.

Korleis det er på resten av kysten nordover, har er ikkje fått med meg. Tek gjerne mot innspel i kommentarfeltet.

Vel heime har eg googla og styrt på: Den nye båten som blei sett i rute frå 1. april, er 21 meter lang og har plass til 97 passasjerar. Toppfarten er 29 knop. Rødne har i alt fått levert 19 nybygde skip i si ti. Med eit unntak, Vassøy-ferja "Rygerbuen", er alle bygde hjå Brødrene Aa i Hyen. Dette er den første Rødne-båten med navnet "Rygerprins" så vidt som eg veit. Den skal forresten ikkje døypast før på Tomatfestivalen på Finnøy 22. august.

"Frøya" i Norled sine originale fargar på veg frå Bergen til Sogn i fjor.

Jon Arne Helgøy får  ein båt identisk med "Rygerprins" 20. juni. Den får navnet "Helgøy Glimt" og Kolumbus-dekor. Skroget blir kvitt. Helgøy kvittar seg med "Helgøy Prinsess" som går i hurtigbåtruta Finnøy - Hjelmeland i dag. Flåten hans vil då vera på fem båtar.

- Heilt greit med Kolumbus-fargar på den nye båten. Den skal gå i ruta for Kolumbus i opptil ti år. Då må oppdragsgjevaren ha rett til å seia noko om utsjånaden på båten også, seier Jon Arne Helgøy.

For ei tid me lever i!

Morellene to veker forsinka av vind og regn

Plommeblomst i Egenes kolonihage tysdag kveld.

- I fjor var blomstringa på morelltrea ferdig til 1. mai. Dette året har den ikkje nådd toppen ennå. Dermed får me ikkje norske moreller før 15. juli i år. 1. juli var dei i salg i fjor. Det var rekordtidleg.

Dette seier  tidlegare herredsgartner Terje Pundsnes frå Hjelmeland.

Eg oppdaga frukttreet som blomstra så fint i Egenes kolonihage på kveldsturen min i går. Porten sto åpen. Dermed fekk eg eit nærbilde av treet. Dette er vel eit plommetre, trur eg. Eit lyspunkt i all vind og væte. Det var då eg kom på at eg skulle ringja til den evige entusiast, Terje Pundsnes.

I fjor kunne fruktdyrkaren på Hjelmeland gleda seg over ein makelaus fin vår og sommar. Morellene hausta han 18 dagar tidlegare enn året før.

Blomstringa starta like tidleg i år, men så kom kjølen, seier Pundsnes.

 Terje Pundsnes gleda seg over rekordtidlege eple i fjor. 

Dermed stoppa det opp. I det siste har det vore juletemperaturar. Men biene er i fullt arbeid. Mykje humla er det også. Dermed er bestøvinga i gang, forsikrar han.

- Det blir spennande å sjå om sædcella som blir lagt på arret på fruktblomsten veks ned til eggcella. Eg trur det skjer sjøl om det har vore både vått og kaldt i det siste, seier Pundsnes.

Dei andre fruktsortane blir også seinare i år. Plommebløminga er i gang, men epletrea er ikkje i blomst ennå. Einaste unntaket kan vera enkelte av dei tidlegaste sortane. Pærebløminga er så vidt begynt.

 67-årige Terje Pundsnes har vore fruktdyrkar sidan han var ein neve stor og har opplevd både gode og dårlege somrar. Den verste var sommaren 1979 med låge temperaturar og mykje regn. Kvaliteten var miserabel.

 Ingen veit koss det går i år. Sjøl om det har vore litt kaldt i det siste, kan det bli ein flott sommar for det. Med eit skikkeleg vêromslag kan det ordna seg fort. Då kan det fort bli eit nokså normalt år.

Me får sjå.

Evig liv med ultralyd?

På Google finn du mykje rart. Både vist og gale.

Nå skal eg gå rett til fastlegen min og forlanga full sjekk med ultralyd. På eit kvarters tid vil legen kunna finna alle kroppsdeler som må skiftast ut eller treng overhaling. Så enkelt kan eg gå inn i ein trygg alderdom utan opprivande helsesvikt.

Det var eit sjokk for meg å få hjerneslag som 66-åring. Til denne tid har eg greidd å styra unna depresjonar etter denne hendinga, men eg er vel farleg nær. Akkurat nå er det etterpåklokskapen som plagar meg mest.

Viss eg hadde vore litt meir interessert i å passa helsa mi, gått meir til fastlegen og studert medisinske spørsmål på internett, hadde eg ikkje vore sjukmeldt i dag med forbod mot å kjøra bil.

Far min fekk prostata-kreft. Han døydde då han var 77 år gammal. Til hausten hadde eg tenkt å gå til fastlegen og sjekka om eg er i faresonen for å få same sjukdommen som far min. Helseplagene går ofte i arv i familiane, har eg forstått.

 At eg skulle få slag, hadde eg aldri drøymt om. Det fekk aldri far min.

Ganske irriterande å tenkja på at eg tulla vekk tida på å snakka tull med folk og skriva om gamle fjordabåtar. Eg prøver å kompensera for dette nå med å snakka om sjukdom med alle eg møter. Innsikta i kompliserte medisinske spørsmål aukar for kvar dag.

Ein mann med full kontroll var innom på besøk her ein dag:

- Eg ringjer til fastlegen min med jamne mellomrom og bestiller full sjekk. Han går over kroppen min med ultralyd. Då ser han om det er medinske problem under oppseiling. Spesielt er det viktig å passa på hovedpulsåra. Den var heilt fin for eit par dagar sidan, fortalde gjesten min.

Han hadde gjort det klart for fastlegen at det var han som hadde ansvaret.

- Viss fastlegen gjer jobben sin, vil eg vera frisk i aldri så mange år framover, slo han fast.

Folk med stålkontroll er fascinerande. Skulle ynskt at eg også var slik. Medisinske fagfolk stolar eg på, men dei er ikkje feilfrie dei heller.

For ein del år sidan var eg plaga med sterk hovud-verk i månadsvis. Fastlegen hadde ferie. Det var ein vikar som undersøkte meg og ordna med pille-resept og sjukmelding. Så gjekk turen til apoteket. Der leverte eg resepten og sette meg å venta på pillene mine.

 Dama bak disken ropte plutseleg på meg. - Har du lese resepten din, spurte ho. Det hadde eg sjølvsagt ikkje. Ho viste meg papiret der det sto:

- 4 piller daglig mot menstruasjonssmerter.

- Det er ikkje uvanleg at folk som berre har sett navnet mitt på trykk, har trudd at eg har vore kvinne. Men dette er fyrste gong at dette har skjedd ved personleg frammøte, sa eg då.

(Viss du har spørsmål av medisinsk karakter etter å ha lese dette, ikkje ta kontakt med meg. Eg har ikkje peiling.)

Eg kan passa på pillene sjøl

Tre piller kvar einaste dag. Mykje å passa på for ein mann.

Ein rosa pille om kvelden før leggetid. Den skal få meg til å drøyma søtt, trur eg. Kvar morgon og kveld må eg stappa inn ein plastikk-pille. Den forstår eg meg ikkje på. Koss kan du gjera deg nytte av medisiner som ligg i ei plastikk-hylse?

Eg blei jo levande avskræmde då kyndige og erfarne doktrar slo fast at eg var ramma av slag.  Lydig puttar eg derfor pillene i kjeften i tråd med det som står på pilleboksane. Å passa på helsa, er blitt viktig. Fram til denne tid trudde eg det var nok å mosjonera. Omtrent kvar dag gjekk eg bortimot ein time i frisk luft. Det skulle vera meir enn nok til å bli ein gammal mann. Så feil kan ein ta.

- 83 år er ingen alder, sa tanta mi då ho var 85. Sjøl er eg berre guttungen. 66 år.

Om du er guttunge, halvstyving, mannfolk eller gammal gubbe. Dei fleste av oss treng til ei kvar tid ¨ha ei styrande kvinnehand på seg. Heilt frå jordmora tok hys på meg og fram til i dag har den moderlege omsorga alltid vore rundt meg.

- Vask hendene, sit roleg ved bordet, gjer leksene, pass deg for jentene. Ka finne du på, din travalabb?

Mor såg etter meg i alle år. Eg blei oppdratt etter alle kunstens regler. Som 15-åring blei eg rekna som oppfostra nok og send til byen for å gå på skule og bu på hybel. Kan tru mor mi låg vaken heime på Laugaland og lurte på koss det skulle gå med meg.

Då eg blei gift, slappa mor av. Ho hadde andre enn meg å passa på.

Ein gong guttunge, alltid guttunge. Kånå har sett etter meg i alle år. Eg har vore heldige, seier ho. Med åra har eg forstått at mange andre er av same meining.

Med rette har eg blitt skulda for å vera både hottalause og distre. Men eg kunne godt fått ein sjanse til å administrera pillene mine då eg kom heim med frå sjukehuset. På kjøkkenet har eg ein fast plass til mitt privatarkiv. Der oppbevarer eg alle viktige skriv, kalender, pennar, diverse lesebriller, eit par skruejern og ei lita kjekk lommelykt frå Clas Ohlson og mykje anna som kan koma til nytte ein dag.
Her skulle medisinene få sin naturlege plass, tenkte eg.

Dette blei ikkje godkjent av sjefen. - Eg greier å passa på pillene sjøl, protesterte eg forsiktig.

Dosett kallar dei denne greia eg nå er blitt utstyrt med. Med jamne mellomrom blir dosetten fylt opp med dei rette pillene. Då er det lettare å halda orden i sysakene, har eg fått beskjed om. Men trur du ikkje eg har gløymt pille-trillinga opptil fleire kveldar alt.

Koss skulle det gått med meg som ungkar?

Då «Hjelmelandsfjord» skifta motorar

 «Hjelmelandsfjord» fekk nye dieselmotorar i 1954.

                             
12. april 1954 blei det markert at «Hjelmelandsfjord»  hadde fått installert nye dieselmotorar som skulle gi fjordabåten betre fart og færre driftsforstyrrelsar. Dagen etterpå sto det eit ganske utførleg referat i Aftelbladet om denne saka.

Dei to nye, norskbygde dieselmotorane av merket BMV (Bergens Mekaniske Verksteder) var på 400 HK kvar og skulle gi båten ein toppfart på 12 knop. Dei to amerikanske Paxman-maskinene som sto i båten tidlegare, svara ikkje til forventningane. Det blei for mykje problem med dei. Mellom anna hadde det vore vanskar med å skaffa reservedeler. Farten blei heller aldri meir enn 11 knop med dei gamle maskinane.

Aftenbladet 13. april 1954.

Disponent Magnus Kalheim i Jøsenfjord Rutelag opplyste på tilstellinga om bord i båten at då dei skulle skaffa nye motorar sto det mellom eit dansk og eit norsk fabrikat. Dei landa på BMV for dei hadde godt ord på seg, og det var lett å skaffa reservedeler.
 Motorane blei levert før jul i 1953. Bortsett frå fundamenta og akslingane var alt arbeidet med innsetting og montering utført ved Jøsenfjord Rutelag sitt eige verksted på Buøy. Arbeidet med motorfundament og akslingar blei gjort ved Haugesund Slip.

På denne tida konkurrerte Jøsenfjord  Rutelag med Stavangerske på rutene til Tau, Fister og Hjelmeland. Disponent Kalheim passa på under samkoma om bord å klaga litt over Samferdselsdepartementet som ikkje hadde teke nok hensyn til Jøsenfjord-selskapet i denne saka.

I  1953 hadde Jøsenfjord Rutelag sett inn nye «Årdalsfjord» på ruta til Tau og Årdal. Året etterpå fekk «Hjelmelandsfjord»  nye maskinar og betre fart i ruta på Fister og Hjelmeland. Det triste, sett med Jøsenfjord-auer, var at Stavangerske sine konkurrerande båtar, «Fjordsol»  og «Fjordbris» , alltid var raskare på fjorden.

Motormann Ola Øye ser på maskintelegrafen på
 «Hjelmelandsfjord» . 

                                   
Dei nye maskinene på «Hjelmelandsfjord»  hadde såkalla omkast. Når dei skulle bakka opp, måtte maskinane stoppast og startast motsatt veg. Kapteinen på brua dirigerte maskinisten via maskintelegrafen. Viss maskinisten var ny og nervøs, var det alltid ein viss fare for bomstart. Viss maskinisten ikkje venta til maskinen var heilt stoppa, gjekk motoren framover. Då kunne det enda med forferdelse langt oppi strandsteinane.

Alle me som hadde «Hjelmelandsfjord»  som vår fjordabåt, hugsar plingelinga frå maskintelegrafen og den kraftige blåsinga når motorane blei starta. Det føregjekk med trykkluft, må vita.

«Hjelmelandsfjord»  gjekk sin siste tur i Ryfylke 27. september 1978.

Sidan havna den på Bahamas der det berre er eit rusta vrak igjen av det ein gong så stolte skipet. «Hjelmelandsfjord»  blei opprinneleg blei under krigen som landgangsskip for den britiske marinen.

Nå ventar eg på potet-fiaskoen

Sigvart nabo hjelpte meg med potetene.

                                               

Poteter er enkle greier. Du går i potetkjellaren og finn fram ein passeleg mengde fjorgamle vekster med groer på. Dei puttar du i jorda. Til hausten grev du opp ein mengde nye, friske poteter. Omtrent ti gonger så mange som du sette om våren. Slik var det på Laugaland i min barndom. Trudde eg.

Min tidlegare Aftenblad-kollega, Margunn Ueland, skriv for tida om hagen sin i Aftenbladet. Ho er seriøs. Eg har ikkje tenkt å gå henne i næringa. Planen min var å setja littegrann poteter i hagen. Det skal vera godt mot ugras. Ferdig med det. Det er slett ikkje sikkert eg kjem til å skriva meir om dette forsøket.

Naboen min hadde lova å hjelpa meg i dag. Tidlegare har han sagt at eg kunne få 10-11 settepoteter av han. Det var ikkje så mange, tykte eg. Eg reiste til Hillevåg og kjøpte ein pose med settepoteter. Dei var godkjende og sertifiserte, sto det på posen. Dermed var eg sikker på godt resultat. Nå tvilar på eg det meste.

Trøstens ord til ein som tar lett på livet.

                       
Som lova stilte naboen for å visa meg litt om praktisk potetdyrking. Han har fått seg ei ny interesse på sin gamle dagar. - I fjor sommar lærte eg meir om potetproduksjon enn i heile min barndom på gardsbruk i Etne, sa han i går.

I dag viste han meg koss djupt potetene skulle ned i jorda. Han var svært forundra over at det ikkje var eit navn på potetene på posen. Som god nabo spadde han alle hålene og sørga for at det kom passeleg med jord over potetene. På posen sto det at det skulle vera 10 centimeter jord over dei. Det tykte eg var lite. Hadde eg fått styra, hadde dei vore mykje lenger nede i jorda nå.

Då naboen og eg var ferdig med potet-onna, sette  me oss til å lesa på posen. Eg les alltid bruksanvisningar på feil tidspunkt.

- Legg potetene til lysgroing 4-6 uker før setting, sto det med kvite bokstavar. Nedtur.

Skal vera glad om eg får settepotetene igjen! Spørst om dei spirer langt nede i molda.

Ein ting veit eg forresten at er rett. Tidspunktet for setting. Foreldra mine hadde bryllupsdag 8. mai. Då sette me alltid potetene.