Sju barn. Fem var døve. Korleis kunne det skje med høyrande foreldre?

 

Tore og Kjersti Breiland med tre av dei døve barna og ein amerikansk gjest. Frå venstre:
Karen (1916), Tore (1892), Kjersti (1890), Margrethe Heggland USA, Bertha (1921)
 og Trygve (1918).

Kjersti og Tore Breiland, besteforeldra til Harry Breiland, fekk sju barn. Fem av dei var døve. Koss kunne dette skje? Dei hadde begge normal høyrsel og ingen av dei visste om at det hadde vore andre døve i slekta. Dei fekk fire barnebarn som alle hadde normal høyrsel. Heller ikkje i neste ledd er det døve.

- Eg har aldri høyrt ei skikkeleg forklaring på kvifor dei fekk døve barn. Men det må vel hatt noko å gjera med kromosom og arvestoff som ikke passa så godt saman, seier Harry som meiner at to av syskena, mor hans og onkel Trygve ville ha vore høyrande i dag. Dei andre tre hadde truleg vore døve nå også.

Dei fem døve barna, tre jenter og to guttar, blei sende på døveskule der dei gjekk i sju år. - Mor mi og Bertha gjekk på døveskule i Oslo. Dei andre i Holmestrand. Det var langt frå Gåsdalen til Austlandet i den tida. Dermed var dei berre heime i juleferien og om sommaren. Dei var glade for å komma heim.

Karen og Trygve fotografert då dei gjekk på
døveskulen i Holmestrand.

Men på døveskulen knytta dei kontakter og fekk eit nettverk som dei hadde resten av livet. Dei døve i Stavanger hadde eit miljø i Døves hus.  Også dei døve frå Gåsdalen reiste dit av og til.

Yngstemann i syskenflokken, Egil, blei utdanna skreddar og jobba i mange år på Consul konfeksjonsfabrikk i Stavanger. Han var aktiv i miljøet i Døves hus og var medlem i husstyret.

- Døvepresten kom på besøk til Gåsdalen to gonger i året. Då blei det høgtid sjølv om dette som oftast var midt i veka. Ingen arbeidde då.

Eg, bestemor og bestefar fekk vera med på andakten og middagen etterpå. Resten av tida brukte presten på dei tre døve i familien. Han formidla nytt frå døvemiljøet og hadde ofte med helsingar frå folk som folka i Gåsdalen var blitt kjende med opp gjennom åra.

Døvepresten hadde ansvar for å halda kontakt med dei døve i Vestenfjeldske distrikt frå Rogaland til Møre og Romsdal.

Harry hugsar spesielt godt døveprest Ragnvald Hammer. Dette var mannen som laga teksten til den klassiske Medaas-visa "Dar kjem dampen".

Til kvardags var dei to høyrande brørne, Johan og Karl Teodor, gode hjelparar. Dei to busette seg på kvar sin gard på Breiland, litt lenger inne på Fjellet. Karl Teodor var gift med Olaug og dei hadde to barn som blei yngre søskenbarn til Harry.

Liva og Tore Nesland som budde eit par kilometer lenger inne på Fjellet, var dei næraste hjelparane for dei døve syskena når dei skulle ha kontakt med Harry eller andre. Trygve og systrene fekk mykje hjelp av av Liva og Tore, spesielt etter at dei gamle foreldra døde.

Forandringane var store i dei åra dei døve budde i Gåsdalen. Dei var for lengst vaksne då dei fekk straum på Fjellet til jul i 1963.

Eit par år seinare kom det ein varebil frå ein radio- og TV-forretning i byen til Gåsdalen. Det blei eit styr med å finna sterke nok TV-signal for antennen oppe i lia bak huset. Men det ordna seg. Dei fekk kontakt med Bokn-sendaren og fjernsynsapparatet kom på plass i stova.

Fjernsynet var eit fantastisk framsteg for dei døve. Nå fekk dei med seg det meste av nyhetene i Dagsrevyen og dei fekk sjå filmar og andre program som var teksta. Ikkje rart dei sat klistra framføre fjernsynet om kveldane, seier Harry.

I sommar fylte Harry Breiland 72 år. Besteforeldra, mora og syskena hennar er alle borte. Nå brukar han og kona Johanna Gåsdalen som ferieplass og dei er der mykje. Dei har to sønner, Kai Tore og Stig Morten som begge er gifte og har to barn kvar.

Jenny Breiland, mor til Harry, fekk det tøft som einsleg mor til Harry i 1949. Etter det Harry fortel var det ikkje hennar ynskje at han skulle veksa opp i Gåsdalen saman med besteforeldre og døve onklar og tanter. Jenny gifta seg seinare og fekk ei dotter, Solveig. Det blei aldri aktuelt for Harry å flytta til byen til mora og hennar nye familie. Nå høyrte han til i Gåsdalen.

Då Harry fylte 40 år, fekk han telefon frå ei kvinne som presenterte seg som Anna Kyllingstad Bjotveit. Ho visste alt om Harry. Ho hadde eit utklippsbok om han. Alt som hadde stått om han i avisene hadde ho klipt ut og tatt vare på. Dette var kvinna som hadde hatt ansvaret for Harry Breiland då han var på Waisenhuset. Han var blitt høyrt og sett der også.

Dette var fjerde og siste bloggen om Harry Breiland og hans oppvekst i Gåsdalen i Hjelmeland. Takk til alle som har lese dette og takk for alle tilbakemeldingar. Ikkje minst takk til Harry som har fortalt om sitt liv!