«Stordøy» forsvinn frå Erfjord til Irland

I 30 år gjekk «Stordøy» med panner frå Årdal. Nå
forsvinn den til irsk kystfart. 

Lastebåten «Stordøy» er ute av Erfjord-soga. Bøen-brørne Edvard og Kjell har seldt båten til irske eigarar som skal setja inn båten i lasterute på vestkysten av Irland. Nå ligg båten på verkstad i Egersund der den skal skifta navn og flagg før den forlet gamlelandet.

«Stordøy» har vore eit fast innslag i dagleglivet i Erfjord i 70 år. I 1948 kom den 52 år gamle fiskebåten «Stordøy» dampande inn fjorden og klappa til kai på Erøy. Den fjerde «Stordøy» gjekk sin siste tur med betongpanner frå Årdal til Sandnes, Haugesund og Bergen i begynnelsen av juli.

Brørne Kjell og Edvard Bøen i styrehuset på «Stordøy» i 2011. 

- Me har hatt kontakt med dei irske kjøparane sidan november i fjor, fortel Kjell Bøen som saman med broren Edvard og Joar Skjerahaug har vore fast inventar på «Stordøy» i alle år.

Heile besetninga har alderen inne for å kunna heva pensjon. Skipper Edvard er 71 år, maskinist Kjell er 67 år og den kokekyndige matrosen Joar Skjerahaug er 60 år.

I nesten 30 år har dei tre karane farta med denne båten langs Vestlandskysten med base på Erøy i Erfjord. Omtrent kvar einaste helg har båten vore på sin faste plass. Dei seinare åra har helgene til dels blitt ganske lange. Onsdag eller torsdag har dei teke helg. 

Joar Skjerahaug, i trucken, har seilt med Bøarane i heile sitt vaksne liv. 

«Stordøy» har henta betongpannene like ved fabrikkveggen i Årdal og frakta dei vidare til byggefirma med lager ved sjøkanten i Sandnes, Haugesund og Bergen. Tidlegare gjekk dei ein rundtur på vinterstid og to i sommarhalvåret når byggjeaktiviteten tok seg opp. I den seinare tid har det ikkje vore like travelt. 

- Trailerane klarte ikkje å konkurrera oss ut. 450 tonn eller 15 trailerlass kunne me ta med oss. Dermed var det plass til oss. Men det virka ikkje som om det er andre båtar som er klar til å overta denne farten. Nå går pannene frå Årdal på trailer. 

Sjølv om «Stordøy» er 38 år gammal, er den i god stand. Bøarane er kjende for å sjå godt etter båtane dei har hatt. Dei har ikkje hatt alvorlege uhell på dei åra dei har slingra seg langs kysten. 

«Stordøy» den fjerde blei bygd som «Fagerfjord» i Rognan ved Bodø. 

Bøen-familien eller Bøarane som dei sa i Ryfylke, har vore kjende fiskarar i fleire generasjonar. Gamle Edvard Bøen, bestefar til Edvard og Kjell, hadde skøyta «Forglemigei» og hadde med seg sønnene Ola, Erling, Bjørn (Bjødne) og Magnus på fiskeria. Seinare kjøpte dei dampsnurparen «Stordøy» og bygde også «Bøen senior».

Mange hugsar den fyrste «Stordøy» som lastebåt i
Sauda-ruta fram til 1978. 

Den fyrste «Stordøy» som fekk dieselmotor i 1951, gjekk over i lastefart då islandsfisket og storsildfisket svikta på slutten av 1950-talet. Den gjekk i mange år som lastebåt for Stavangerske mellom Stavanger og Sauda. 

Fiskeritradisjonane til Bøarane blir i dag ført vidare av Einar Bøen, sonen til Bjørn. Han er stadig aktiv med kystfiske båten «Bøen». 

Sonen til Edvard, Erling, er overstyrmann i eit havfiske-rederi frå Austevoll.

(Bilda til denne bloggen tok eg i 2011 då eg laga ein reportasje om «Stordøy». Den sto på trykk i Aftenbladet 1. mars 2011.)




  

Falma flagg og ei full do-bøtta!

Falma flagg på seilbåt i Tananger.

Med den fulle do-bøtta i handa sto familiefaren klar til å tømme innholdet over båtrekka og ut i sjøen i den danske gjestehavna utan at nokon såg det. Båttoalettet hadde svikta. Familien på seks måtte bruka ei bøtte som reserve-løysing. Lite kjekk situasjon, forstår du.

Båteigaren gjorde ein tabbe. Han sto klar og skulle tømma bøtta akkurat klokka ni då alle tyskarane sprang opp or kahytta og skulle ta ned flagget sitt.

Du ser det for deg: Den stakkars nordmannen ved rekka med dobøtta og alle dei tyske båteigarane som står og tek ned sitt dyrebare, tyske flagg. - Ordnung muss sein, seier tyskarane og dermed trur me enkle nordmenn at slik er det. Du ser aldri ein tysk seilbåt der flagget heng ute og dinglar heile natta.

Slik var det kanskje før. Men sjøl tyskarane har blitt slurvete med båtflagga sine. Det finst ikkje greia med dei heller i dag!

Postflagget skulle ein ikkje tulla med. Slik er det vel ennå?

Eg er verken pedant eller flagg-fanatiker. Men eg sommarjobba som matros i min ungdom. Då var dette med å få opp postflagget om morgonen klokka åtte og ned om kvelden til rett tid klokka ni ein del av den daglege rutinen. Viss du såg eit flagg som hang ute midt på natta, var dette eit bevis på at dette var ein båt totalt utan style eller stail som me sa i den tida.

Kjeft av skipperen for å ha gløymt flagget, har eg også fått.

Å ha flagg oppe og lanterner tente, var også feil, blei det sagt om bord. Og så hadde du desse festdagane då alle signalflagga skulle heisast opp i alle master. Ei sann plaga. Dei gamle matrosane banna stygt viss det kom regn og flagga var klissblaute når dei blei dregne inn. Flagga måtte hengjast opp og tørkast rundt forbi i gangane om bord.

Det er lenge sidan min ungdom. Sonja Haraldsen var verken blitt kronprinsesse eller dronning då eg

begynte på båtane. Trur du ikkje at ho påførte oss om bord ein flaggdag til i juli. Der hadde jo Kong Olav i frå før, 2. juli. Trur du ikkje ho hadde 4. juli. Nei og nei.

På grunn av mi fortid på ferjer og fjordabåter har eg passa på at flagget er blitt sett på plass når det skulle.

Eit falma flagg som eg oppdag på ein seilbåt i Tananger for ein månads tid sidan, fekk meg til å sjå meg rundt.

Midnattsflagging i Motala.

I gjestehavnene i Gøta Kanal heng åtte-ti flagg, det norske inklusive, oppe døgnet rundt. Eit svært svensk flagg på hekken på kanabåten «Wasa Lejon» hang oppe døgnet rundt. Berre eit fåtal av lystbåtane tek inn flagga om kveldane. Slik er det blitt.

"Wasa Lejon" har det svenske flagget oppe døgnet rundt. 

Me som var på båtane i den tida då den legendariske Rasmus Kyvik var mannskapssjef  i Stavangerske, tykker dette er eit forfall.

Kor skal dette enda henne?

Internett var også bedre før. Det høyrte eg mann som sa på svensk radio her ein dag.