Torstein Vika - vårt lokale skøytehåp mot Fred A. Maier og Gontsjarenko!

 

Torstein Vika var vårt store lokale håp i den tida då skøytesporten dominerte i heile Norge.
Folk sat klistra framføre radioapparata då skøyteløparane kjempa om laurbærkransar
og medaljer. Bildet tilhøyrer Jostein Vika.

Heile Norge sat klistra rundt radio-apparata i 1950-åra når det var store skøyte-meisterskap. Skøyteheltane var nesten berre austlendingar eller trønderar. Likevel var også me sør-vestlendingar ramma av skøytefeberen.

Håpet om nye tider kom då Torstein Vika dukka opp på skøytebanen. Smilande, blid og lovande junior. Kanskje det nå var tid for ein vestlending i toppen?

Torstein Vika var den beste på eit lokalt stevne på Stokkelandsvatnet i januar 1961.
Bildet sto i Aftenbladet . 

Det er heva over all tvil at det lokale skøytehåpet var frå Hjelmeland. Når han dukkar opp i avisspaltene som 19-åring i 1951, er han likevel saudabu. Han dreiv både friidrett, ski og skøyteløp som representant for Sauda Idrettslag. Koss kunne dette hengja saman?

Jo, du forstår at foreldra hans, Ingeborg og Syvert Vika, dreiv med stølsliv i Slettedalen ovanom Hellandsbygd i mange år. Ingeborg var frå Hellandsbygd og ungane deira gjekk litt på skulen i Hellandsbygd og då Torstein blei med i Sauda-idretten dreiv han  ein kort periode som anleggsarbeidar. Han skal ha vore med på vegarbeid for entreprenør Janson.

Mandagsavisene var spekka med resultat frå lokale idrettsstevne i dei åra. Ingen blei særleg oppglødde fordi om ein oppdaga ein ung hjelmelandsbu som hadde gått på ski eller vore med i eit friidrettsstevne.

Haugesunds Dagblad 2. mars 1955.

Men då Torstein Vika gjekk 5000-meteren på 9,15,0 i mars 1955 under eit stevne på Austlandet, blei det skikkeleg fasong på overskriftene. - De kan gå på skøyter, vestlendingene også. Det er bare det at her vest er det så liten anledning til trening, skreiv Haugesunds Dagblad. 

Austlandet var nå ikkje heilt ukjent terreng for den unge ryfylkingen. Vinteren 1953 – 1954 var Torstein Vika elev ved Gudbrandsdal Fylkesskule på Ringebu. Der var det ei idrettslinje som skulen dreiv i samarbeid med Norges Idrettsforbund. Ikkje rart at han forbetra resultata i tida etterpå.

På 5000-meteren i juniormesterskapet i Trondheim i 1956 fekk Torstein Vika notert betre tid enn den seinare langdistansekongen Fred Anton Maier. Vika gjekk på 8,59,1, Maier på 9,00,00.

Nå var han ein mann som blei rekna med i skøyte-Norge. I 1956 blei han tatt ut til ein treningsleir for aktuelle kandidatar til skøytelandslaget på Fagernes. To kjende skøytenavn, Finn Helgesen og Hans Egnestangen, var trenarar.

På eit stevne i Vågå i mars 1957 gjekk Torstein Vika 1500 meter på tida 2,29,2. Dette var den raskaste 1500-meteren prestert av ein rogalending, men dette kunne ikkje godkjennast som fylkesrekord sidan vår mann nå representerte Lillehammer.

Torstein Vika var med eit Lillehammer-lag til Oslo. Her saman med skilegenden 
Håkon Brusveen. 

I desse åra hadde Torstein Vika stadig framgang. Koss god var han? Svaret fekk med aldri. Ein stygg skade i 1958 sette ein stoppar for den vidare karrieren.

- Han trena på Frogner stadion i Oslo. Då fall han og kolliderte med ein trestokk som markerte skiljet mellom indre bane (publikumsbanen) og han skamslo eine låret, står det i Bygdaposten for Hjelmeland (januar 1994).

På dette tidspunktet var Torstein Vika og treningskameraten Nils Aanes omtrent jamgode. Begge aspirerte til å bli med i elitegruppa. I 1963 blei Aanes europameister i Gøteborg.

- Eg hadde ambisjonar på denne tida, sa Torstein til Bygdaposten. Men eg kom aldri over den lårskaden. Straks eg røynde meg litt hardt, blei låret stivt. Det nytta ikkje.

Me som var unge hjelmelandsbuar og følgde med så godt me var i stand til på sportssidene i Aftenbladet, hadde ikkje fått med oss at vårt lokale idol hadde fått karrieren meir eller mindre øydelagt på Frogner stadion i 1958. Håpet var levande for oss i åravis etterpå.

25 januar 1961 kom heile den norske skøyte-eliten med Knut Johannesen og Roald Aas pluss Fred A. Maier, til Vestbanen i Stavanger. Her var det også lokale profiler med. "Av de lokale krefter kan vi i første rekke merke oss Egil Næsheim som laget fine løp på Jordal for 14 dager siden. Ellers blir det et annet Rogalands-innslag av interesse i Torstein Vika. Han representerer riktignok BUL, Oslo, nå. Men han er jo hjelmelandsbu, så vi kan godt spandere litt lokal begeistring på han", sto det i forhåndsomtalen i Aftenbladet.

Det blei sett opp ekstrabuss frå Hjelmeland til dette stevnet. Far min kjørte bussen og eg fekk vera med. Ein heilt spesiell dag. Vestbanen var fullpakka av publikum. Kan ikkje hugsa at me fekk sjå noko særleg. Torstein Vika greidde ikkje å markera seg slik me frå Hjelmeland hadde håpa. Men ligavel. Eit minne for livet.

14 februar 1963 var Torstein Vika tilbake på isen på Vestbanen. Den vidgjetne russiske skøyteløparen Oleg Gontsjarenko stilte opp i eit skøyteløp som blei arrangert av Jarl. Fleire kjende norsk løparar var med. Gontsjarenko stilte ikkje i eliteklassen. Men gjekk to oppvisningsløp mot Torstein Vika på 500 meter og 1500 meter. Russeren slo hjelmelandsbuen på begge distansar.

Koss god skøyteløpar var Torstein Vika? Eldfinn Austigard har hjelpt meg med å finna fram til Torstein Vika sine tider i den nasjonale statistikken: 500 meter: 45,6. 1000 meter: 1,52,8. 1500 meter: 2,24,2. 3000 meter: 5,05,9. 5000 meter: 8,44,5. 10 000 meter: 18.28,4. I si tid som registerte skøyteløpar, 1953 - 1975, representerte han Sauda, Lillehammer, BUL Oslo, Jarl og Hjelm. Bestetidene til Torstein Vika virkar jo ikkje imponerande i dag. Men han hadde sine beste år før 1960, lenge før nylontrikoten og skøyterevolusjonen. På den tida gjekk idrettsfolk på jobb som vanlege folk.

På Hjelmeland måtte me etterkvart innsjå at det ikkje blei nokon lokal norgesmeister på skøyter. Sørgjeleg nok, men håpet om eit meisterskap var levande heile tida.

Då fem hjelmelandsbuar blei kåra til norgesmeistrar i kudømming på landsstevnet til Norges bygdeungdomslag i Steinkjer i 1961, blei det stor begeistring på Hjelmeland. Kommunen inviterte til festleg samankomst på Nøkling gjestgiveri der dei heimkomne norgesmeistrane fekk teskeier i sølv som eit minnet om bragda. Vinnarane var: Ludvig Kvame, Sigurd Mjølhus, Olav Espeland, Peder Kleppa og Magne Espeland.

Heia Hjelmeland! 

(Toralf Sandø har hjelpt meg med kildesøk i Nasjonalbiblioteket.)