Ikkje någe snikk-snakk, Fister hermetikk takk!

Fister hermetikkfabrikk fekk ingen lang og minnerik historie. Men flotte etikettar fekk dei laga. 

- Ser du det huset der borte. Ja, nettopp, det rauda og gula. Der var det hermetikkfabrikk i si tid.

Det er mange år sidan ein eller annan peika ut dette huset på Fister for meg medan me venta på rutebåten på Fisterkaien. I aldri så mange år har eg visst at der var det hermetikkfabrikk. Dette hadde eg aldri tenkt å bruka tid på.

Bjørn Solberg framføre Fister hemetikkfabrikk. Her blei det seinare garasje då kompanjongane Solberg og
Meland gjekk over i transport-bransjen. 

Men så kom det ein mann med store auer og tok tak i meg. - Veit du at det finst svære haugar med ubrukte etikettar på Fister i den gamle, nedlagde hermetikkfabrikken. Du må reisa til Fister og snakka med Bjørn Solberg, far hans dreiv denne fabrikken for mange år sidan. Kontoret ser ut som det gjorde i 1950-åra. Dette må du skriva om, sa han. 

Kort tid etter kjørte eg tilfeldigvis forbi den gamle hermetikkfabrikken. Der sto Bjørn Solberg tilfeldigvis. Han hadde ingenting mot å visa meg det han hadde av minne frå den tida Fister hermetikkfabrikk var i full drift. 

Plommesyltetøy sto også på menyen.

Fargerik etikettar som fortel innhaldet i hermetikkboksane var det mange av. - Du må berre ta med deg, sa Bjørn Solberg. - Takk, men eg trur det held lenge at eg fotograferer eit utval, svara eg. 

Det gamle kontoret var meir eller mindre intakt. Fabrikkdrivarane hadde ikke kasta vekk tida med å rydda vekk etter fabrikkdrifta. Dei hadde kasta seg rundt og starta med biltransport, drosje og lastebil. Seinare dreiv dei også med skulekjøring.

På veggen bak skrivebordet heng det ein kalender med eit bilde av ei lett påkledd, engelsk dame. Kalenderen hadde eit blad for kvar månad. Desember 1956 står det på bladet som heng igjen. Då var nok tida med hermetikkfabrikk  på Fister definitivt over.

Kompanjongane Tormod Meland og Dagfinn Solberg.

Hermetikkfabrikken på Fister blei starta rett etter krigen av Dagfinn Solberg (fødd 1925) og Tormod Meland (fødd 1923).  Dei to ungdommane ville skapa seg arbeidsplassar og driva eiga næring då etterkrigsåra starta. Begge hadde vel litt kræmarblod i årene. Far til Dagfinn, Ola O. Solberg, hadde krambu på Fister. Faren til Tormod, Jakob Meland, var lærar, men var også kjent i Ryfylke som ein som var svært engasjert i sølvrev-oppdrett som var store greier i mellomkrigstida. Ikkje rart at dei to unge mennene ville driva eigen business.

Arbeidet med å byggja hermetikkfabrikken starta mot slutten av andre verdenskrig. Sement var mangelvare, men via kontakter fekk dei tak i både sement og kalk. Dei var sjølv i skogen og hogg tømmer til materialar til fabrikken.

Plommesyltetøy produserte dei også.

Då fabrikkbygget sto ferdig på eigedommen til far til Dagfinn Solberg, oppsto det nye problem. Det var ikkje råd å få tak i sukker til produksjonen. Sukkeret var rasjonert. Ole Bjelland i Hetlandsbygda hjelpte dei. Han hadde gode kontaktar og ordna med sukkerkvote gjennom folk i Landbruksdepartementet.

Fister hermetikkfabrikk la ned frukt, bær og grønnsaker, men det var mest plommer og pærer. - På det meste arbeidde det kring 10 personar, mest vaksne kvinner, i fabrikken i toppsesongen, fortel Jostein Meland, ein yngre bror av Tormod.

Men kven var desse kvinnene som jobba på den lokale hermetikkfabrikken? 88-årige Øystein Sandvik har granska saka og legg fram følgjande navneliste: Hansine Barnevik, Kari Holta som blei kalla Litla-Kari. (Ho vaks opp hjå tanta Kari Solberg. Blei seinare gift med Sven Kleppa, Nessa), Kjellaug Meland (seinare gift Hauge), Sigbjørg Meland (seinare gift Nessa), Annbjørg Barnevik, Eli Solberg (tante til Dagfinn Solberg) og Klara Barnevik (seinare gift Øvrehus).

Øystein Sandvik har nå funne fleire navn på folk som har vore på fabrikken: Berta Fister, Annbjørg Erland, Ragna Øvrehus, Gunhild Hauge (reiste seinare til USA), Olga Sandvik, Mallin Gjøse, Synnøve Øvrehus, Petra (ukjent etternavn) og Kjell Erland.

Då Fister hermetikkfabrikk skulle starta arbeidet med å hermetisera pærer 10. oktober 1950 blei følgjande arbeidsfolk meldt inn i trygdekassen på Fister: Annbjørg Erland, Klara Barnevik, Eli Solberg, Kjellaug Hauge, Berta Fister, Gunhild Hauge og Jostein Mæland. 

Men tida arbeidde mot hermetikkfabrikantane på Fister. På 1950-talet blei det fri import av utanlandsk hermetisk frukt. Den fortrengde den norske frukta. Dessutan blei sukkerrasjoneringa oppheva. Då kunne folk sjølv leggja ned plommer og pærer på Norgesglass. Tida var ute for norsk frukt på boks.

Plommer og moreller frå Fister på boks.

Det er ikkje skrive mykje om Fister hermetikkfabrikk. Bjørn Solberg, son av Dagfinn, er altfor ung til å hugsa noko av dette. Jakob Meland, son av Tormod, har heller ikkje noko å bidra med. Njål Tjeltveit har skrive litt om dette, men det var heller ikkje særleg mykje. 

Øystein Sandvik (88), mange hugsar ennå som matros på Tau-ferja, er utflytta fisterbu. Han var mykje saman med Dagfinn Solberg i ungdommen. Han hadde også oppdrag som leigesjåfør for kompanjongane Solberg og Meland. 

Ingen suksess med lapskaus-salg på Kristi Himmelfartsstevne på
Fister i 1953.

- Dagfinn Solberg planla ein kjapp forretning då det skulle vera Kristi Himmelfartsstevne på Fister i 1953. Han fekk laga store mengder lapskaus som skulle seljast til stevnedeltakarane når dei var forsynt med åndeleg føde.  Men dette blei ingen suksess. Dagfinn Solberg sat igjen med store mengde lapskaus. Trur du Dagfinn Solberg var rådlaus? Nei, han heiv seg rundt og la ned lapskausen på boks. Eg hjelpte han med dette arbeidet, fortel Øystein Sandvik som ikkje hugsar kor lapskausen blei av. 

Dette er alt eg har funne ut om Fister hermetikkfabrikk. Ingen bilder som viser produksjonen i fabrikken. Heller ikkje opplysningar om navn på dei som arbeidde her eller kundane som tok mot produkta frå Fister. Eg er takknemlig viss eg kan få bidrag som kan fylla ut soga om fabrikken. Det burde vera råd å få meir ut av dette enn fargerike etikettar sjølv om dei var flotte nok. 

Desember 1956 står det på kalenderen. Tida var ute
for Fister hermetikkfabrikk.