Stavangerske-flagget forsvinn frå fjordane

Dette kompani-flagget har Stavangerske brukt sidan 1903.

Stavangerske-flagget som har vaia i Ryfylke-fjordane i vêr og vind uavlateleg sidan 1903, er nå definitivt på veg ned. 1. januar skal eit nytt kompani-flagg, som det heiter på fagsspråket, vera på plass på Norled-båtane. Stavangerske (DSD) har seldt heile flåten av ferjer og hurtigbåtar til utanlandske eigarar.

Norled-navnet, ein snaut ti år gammal konstruksjon, får utlendingane med på kjøpet. Men kompani-flagget skal nå brukast på dei båtane Stavangerske måtte ha i fart ein eller annan stad langt vekke, der det ikkje finst ei sjel som har den minste sansen for tøystykket som mange av oss innante kan få nesten-klump i halsen av sjå på.

Kystruteskipet «Austri» med tradisjonsrike skorsteinen og kompaniflagget. i formasta. Dette maleriet tilhøyrer
Stavangerske. 

Då eg seilte som sommarmatros i Stavangerske i frå 1967 til 1970, var postflagget det einaste flagget som blei brukt til kvardags. Berre på søndagene blei kompani-flagget lufta. I dei siste åra er postflagget på Norled-båtane erstatta med eit vanleg norsk flagg. Kompaniflagget, derimot, blir brukt kvar dag.

Postflagget var vanleg på alle rutebåtar som førte post.

Eg reknar med at dei tre raude ringane på skorsteinane også forsvinn saman med flagget. Svart skorstein var det jo på alle dei gamle dampbåtane, men på Stavangerske sine skip var det tre raude ringar. Du var ikkje i tvil kor den båten var frå når du såg skorsteinsringane.

I 1948 skjedde det ein revolusjon då fjordbussane «Fjordsol» og «Fjordbris» blei sett inn i Ryfylke-trafikken. Dei fekk gule skorsteinar med tre raude ringar. Det same fekk alle rutebåtane i lokaltrafikken medan kystskipa og hurtigruta hadde den gamle Stavangerske-skorsteinen. Nå skapte ein omgrepet «Den hvite flåte». Stavangerske-båtane var kvite med gule skorsteinar. Punktum.

Den gule skorsteinen kom med «Fjordsol» og systerskipet «Fjordbris» i 1948. Foto: Leif Berge.

I nærare 50 år var det fred og ro rundt gule skorsteinar og tre raude ringar. Men då Folke Hermansen, mannen som hadde gjort seg søkkrik på å selja kjøleskap og vaskemaskiner, hadde kjøpt seg inn i Stavangerske og overteke styringa der, blei det plutseleg vill oppstandelse mellom oss museumsvaktarar.

Han, Folke Hermansen, ville skilja ut ferjer og rutebåtar i eit eige dotterselskap. Dei tre raude ringane sto i fare for å forsvinna frå Ryfylke. Det blei eit himla spetakkel. Kaspar Nilsen, den markante skipsredaren på Sand, hadde også aksjer i Stavangerske og var formann i bedriftsforsamlinga. Han gav klart uttrykk for sitt syn: Han ville ikkje ha nokon nyordning i selskapet. Styret sitt framlegg om å skilja ut lokaltrafikken i eit eige selskap, blei nedstemt i bedriftsforsamlinga. Dåverande styreformann i Stavangerke, Harald Johansen, tok sin hatt og gjekk etter nederlaget. Båtnostalgikarar som meg jubla.

Frå Aftenbladet 13. september 1986.

Men Folke Hermansen gav seg ikkje. I 1990 blei lokaltrafikken skild ut i eit eige selskap, Rogaland Trafikkselskap, med eigen logo og to ringar i skorsteinen. Eg trur ikkje nokon gong det blei den store begeistingen for denne nyskapinga. Då DSD feira 150 år i 2005, var Stavangerske-navnet og dei tre raude ringane på plass igjen.

I 1990 kom den nye Tau-ferja Stavanger» saman med det nye rederinavnet og to ringar i skotsteinar. Foto: Stavangerske.

Folke Hermansen kjøpte også opp ruteselskapet HSD med hovedkontor i Bergen og slo saman Stavangerske og HSD. Det nye selskapet fekk navnet Tide og alle båtar og ferjer blei samla i Tide Sjø. Ein ny inkjevetta skorstein og ditto kompaniflagg såg dagens lys. Det varte ikkje lenge.

«Melderskin»  blei bygd som Askøy-ferja «Herdla». Blei etterkvart HSD-ferje
og enda i Norled. Her med Stavangerske-flagg ved Fiskepiren.

Tide Sjø skifta så navn til Norled. Ikkje så forferdeleg spennande, det heller. Men då blei det gjort ein liten genistrekk, som me gamle, trebukkar ikkje kunne unngå å lika. Alle farty som nå gjekk inn i Norled-flåten, førte det gamle, gode kompaniflagget og fekk svart skorstein med tre raude ringar.

 Eg må vedgå at det var gildt for meg og mine sarte kjensler å reisa frå Aurland til Bergen med hurtigbåten «Vingtor» av Stavanger med Stavangerske-flagg. Sjølvsagt er det nok mange i Sogn og Fjordane som ikkje tenkjer som meg om akkurat dette.

Men frå nyttår er det slutt.

Sic transit gloria mundi, heiter det på latin.

«Vingtor» av Stavanger tok oss frå Aurland til Bergen i sommar.