Med jærstol i hjerta og gyngestol på loftet

 

Laugaland Trevarefabrikk produserte jærstolar i dette bygget for 70 år sidan. Her blei denne gyngestolen laga. Bamsen vann eg på tivoli på Jørpeland i1969.

Ein snart 70 år gammale barna-gyngestol er eit minne eg har frå den tida då far min var ein av dei mange jærstol-fabrikantane i Hjelmeland. Det var fire av dei berre på Laugaland då. Far min sitt industri-eventyr blei ikkje langvarig. Laugaland Trevarefabrikk var avvikla før eg begynte på folkeskulen i 1956.

Nils Viga Hausken har laga jærstol-utstilling
på Spinneriet.

Over 80 gamle og nyare jærstolar skal stillast ut i Spinneriet i Hjelmelandsvågen nå i sommar. Eg var ein tur og snakka med Nils Viga Hausken som har sørga for å få utstillinga på plass. Her er det mange variantar av denne stolen som har betydd så mykje for mange hjelmelandsbuar. Både som sysselsetjing og sitjeplass.

Tilbake til Laugaland. Far min var bussjåfør med litt god tid mellom turane til og frå Hjelmeland i etterkrigsåra. Han sette opp eit lite hønshus i Juvalia på garden der han kom frå. Bussjåføren blei eggprodusent. Eg veit ikkje koss lenge han dreiv med egg. Men etter ei tid blei hønshuset til jærstol-fabrikk.

Far min var ingen fin-snikker. Han gjekk i kompaniskap med Paul J. Mæland, Paul Hauen i daglegtalen i Vormedalen. Paul hadde handlag og var snikker. Dei to delte ansvaret seg i mellom. Paul tok ansvaret for å laga stolar. Far min var kontorist. Flott brevpapir med firmanavn og reknemaskin kom på plass i eit kammers hima hjå oss. Fabrikkdrifta var i gang.

Paul og far min var ikkje åleine på fabrikken. Dei tok inn folk. Øystein frå Breiland og bror til Paul, Andres, fekk jobb i Juvalia. Eg hugsar godt desse to. Begge hadde motorsyklar. Eg meiner det også var andre arbeidskarar innom.

Jærstolproduksjonen i Juvalia blei ikkje nokon stor økonomisk suksess. Det veit me jo i ettertid. Men det gjekk godt nok til at produksjonslokalet blei utvida. Det tidlegare hønshuset blei dobbelt så langt.

Nå var det god plass til høvlemaskin, båndsag, kappsag, boremaskin og potetkokar. Kva i all verda skulle dei med potetkokar når dei laga jærstolar? Jo den var obligatorisk på alle jærstolfabrikkar. For å få bøy på ryggjabanda (ryggspilene) må dei få eit oppkok fyrst og deretter klemmast inn i ei treramma der dei sto bøygde så lenge at dei blei slik for ettertida.

Aslaug Heggland fletta stolasete
for Laugaland Trevarefabrikk. Seinare
arbeidde ho for andre fabrikantar.
Bilde i Aftenbladet 26-11961.

Mennene var på verkstaden (fabrikken) og laga stolar. Fiks ferdige. Men setet mangla. Å fletta sete eller leggja stol som dei sa i Vormedalen, var kvinnfolk-arbeid. Far min lånte lastebilen til farbror Andres, ein gammal Ford, og kjørte bygda rundt med stolar som trong sete laga av kinesisk sjøgras.

Laugaland Trevarefabrikk hadde mellom anna avtale med Karen Moen som la stolar i ei tom stove hjå Olav Fossane og Aslaug Heggland som baksa med jærstolar og kinesisk sjøgras i eit hus i Hegglandsånå på Fjedlet.

Det var eit hål i golvet i styrehuset på lastebilen til farbror Andres. Spennande greier å vera med far min og kjøra rundt med jærstolar og sjå ned på vegen som suste forbi mellom skonå mine.

Ein solfylt ettermiddag var lastebilen lasta full med ferdige stolar som skulle sendast til byen med rutebåten frå Tøtlandsvik. Bilen kom opp den bratte vegen frå Juvaliå og svinga inn på hovudvegen. Akkurat der sto eg med rikkalause tenner og kulerunde auer og beundra bilen og stolalasset og dei to tøffe mennene som sat oppå stolane.

Bilen stoppa eit par sekund og ein av mennene bøygde seg ned og gav med ein barnagyngestol. Den må du ta med deg him, sa han. Denne stolen har vore med meg og familien i alle år etterpå. Mest parkert på loftet med ein Bamse i setet.