Rasmus med 10.000 kroners-laksen!

Rasmus Hauge med den største laksen han fekk i sitt
liv. Den var 21,6 kilo. Katten var også imponert. 
Foto: Olav R. Hauge.

 

- Du må komma med foto-apparatet, Olav! Me må ha eit bilde av denne sabben på 21,6 kilo. Den største eg har fått i heile mitt liv!

Rasmus Hauge likte ikkje å bli fotografert, men då han fekk kjempelaksen gløymte han seg heilt ut og ropte på sonen. Forresten tenkte han ikkje på at han risikerte å komma med på bildet sjøl. Han ville ha bilde av laksen og var så ivrig at han heldt på å snofla i katten då han stilte seg opp med den svære laksen.

-Sjå den fine laksen, seier Rasmus til dottera Annemor. Ho tykte det var
 kjempespennande å vera med faren og sjå om kilanota. Foto: Per Magne Gil.

På slutten av 1960-talet betalte oppkjøparane i byen, Chr. Bjelland og Rogaland Fiskesalgslag, 70 kroner kiloet for laksar på meir enn seks kilo. Med dagens kroneverdi ville det ha vore omtrent ti gonger så mykje. Derfor overskrifta: 10.000 kroners-laks. Mykje pengar for ein over 70 år gammal småbrukar i Jøsenfjorden som hadde slete mykje for levebrødet i alle år.

Laksen blei teken inn i kjellaren, reingjort og lagt på den kjølegaste plassen som var å finna. Deretter gjekk den med fyrste rutebåt frå Vadla til byen.

Kilanøtene sto tett innover i Ryfylkefjordane om somrane for 50-60 år sidan. Dette var eit spennande fiske. Laksen var ein flott fisk som oppkjøparane i byen betalte godt for. Kjærkomne pengar for fiskarar og fjordabønder. På 1970-talet blei det innført stadig nye restriksjonar på kilanot-fisket. Til slutt blei det forbudt.

Rasmus Hauge var i mange år ein lidenskapeleg kilanot-fiskar. Han budde på Hauaøyrå i Jøsenfjorden og hadde nota ståande i nærleiken av utløpet av Ulla-elva.

- Innsiget av laks i Jøsenfjorden kom ikkje skikkeleg i gang før i slutten av mai. Fyrst då gjekk nota i sjøen, fortel Andreas Hauge, sonen av Rasmus. Dei tre ungane, Olav, Andreas og Annemor, måtte etter tur ta sin tørn med å hjelpa faren med laksafisket. To måtte ein vera når laksane skulle hentast ut av nota. Rasmus drog i nota og assistenten passa på at propellen ikkje skulle hengja seg fast i nota. 

Annemor og Rasmus på laksefiske. Vadlakaien i bakgrunnen. Foto: Per Magne Gil.

Men du kunne ikkje liggja på latsida viss du skulle ha kilanot. Kvar kveld, minst, var dei ute og såg om det var laks i nota. På dagar med god laksavind, som dei sa i Jøsenfjorden, var dei ute og såg i nota fleire gonger til dagen. Då var det nordvestleg vind eller solgangsbris om du vil. På slike dagar gjekk laksen høgt i sjøen.

Laksen var freda i helgene. Frå fredag kveld klokka seks til måndag kveld klokka seks var nota stengt eller nota var teken på land og reinska for svimaneter og anna skit. 

- Svimanetene var ei plaga. Det svei både på hender, armar og i auene, seier Andreas. 

- Kjempespennande då du såg det blenkte nede i nota. Eg var alltid med far ut og såg om nota viss eg var heime, fortel Annemor.

Som jentunge fekk ho fiskeredskap av faren. Ein blekkboks med snøre surra rundt. Dette var forløparen til dagens fiskestenger. Med kasteboksen drog ho opp fisk etter fisk på brygga. Slik blei ho hekta på fisket. Ho har til og med fiska med garn i Årdal der ho bur i dag og fått laks.

- Me sette garn i lovleg avstand frå elve-osen og laks blei det, seier Annemor.